VOORAF
Wat wil de aarde? Wie durft te beweren te weten wat de wensen van de aarde zijn? Heeft de aarde wel wensen? Alleen iets dat leeft kan toch wensen hebben? En als het gaat om 'de aarde met alles er op en er aan', de aarde plus alle levende wezens dus, kortom alle aardbewonersters, wie durft dan te beweren te weten wat de eigenlijke wensen van alle aardbewonersters zijn? Dan moet je toch wel heel arrogant zijn. Daar komt dan nog bij dat er ongetwijfeld veel tegengestelde wensen zullen zijn. Tussen een vos en een muis. Een koe en een pol gras. Een mens en een krop sla. Een lintworm en een mens. Misschien roept dit boekje eerder vragen op dan dat het antwoorden geeft. Dat lijkt mij dan een goede basis om op verder te gaan. 

Dit boekje bestaat uit een aantal alfabeties gerangschikte woorden waarover ik mijn gedachten heb laten gaan. Jaren geleden vond ik het hard nodig dat er een boekje kwam met wat simpele milieutips. Gewoon informatie en hints voor mensen die heus wel willen veranderen als ze maar wisten hoe. Zelf miste ik ook over sommige dingen informatie, en ik besloot die dingen uit te gaan zoeken en een boekje met tips te gaan maken. Doordat dit niet mijn enige plan was, doordat ik het verzamelen van feitjes nuttig maar niet erg aangenaam vond, en doordat ik het moeilijk vond de juiste toon te pakken te krijgen (namelijk ŽŽn waarmee ik niet teveel op lange tenen danste maar die tegelijkertijd in het geheel niet saai was) zat er weinig vaart in het projekt. Ondertussen kwamen er meer en meer auto's, werd het gat in de ozonlaag groter, en namen slechts weinig mensen rigoreuze stappen om de milieuvervuiling tegen te gaan. Maar ook... verschenen er boekjes met milieutips. Ik haalde opgelucht adem; dat waar ik het meeste tegenop had gezien: de feitelijke, soms techniese of cijfermatige informatie stond al uitgebreid in die andere boeken; ik kon me dus beperken tot het geven van nog wat schepjes er bovenop, niet zozeer aan de hand van feiten (die in die andere boeken opgezocht kunnen worden) maar vanuit logika en konsekwentheid, radikaliteit zo je wilt, met niet slechts het milieu als uitgangspunt, maar tevens het 'tegen alle vormen van onderdrukking zijn', het anarchisme. Beschouw dit boekje, waarin naar filosofie/teorie verwijzende woorden vrolijk naast banaliteiten als onderbroek en sjampo staan, dus maar als een aanvulling op die meer op feiten gerichte boeken. In de stukjes tekst bij de trefwoorden staan soms bepaalde woorden in kleinkapitaaltjes, dat wil zeggen dat ook die woorden, of woorden die er sterk op lijken, in het boekje zijn opgenomen. In de tekst komt dan bijvoorbeeld het woord gezond voor, terwijl GEZONDHEID een trefwoord is. Dan staat er dus GEZOND. De volgorde waarin je de stukjes leest is geheel vrij. Van achter naar voren? Geen probleem. Of beginnen bij een willekeurig woord, laten we zeggen HONDEPOEP, en dan kijken of je vandaaruit via verwijzingen het hele boekje door kunt lopen! Dit boekje is natuurlijk verre van volledig. Er waren nog heel veel andere woorden mogelijk geweest. Bijna alle woorden uit het woordenboek zijn te gebruiken om ekologies-anarchisties-filosofiese verhaaltjes over te schrijven. Maar het lijkt me onnodig, energieverspillend zelfs (erger nog: oervervelend) om een uitputtende lijst te maken. De rest bedenk je zelf maar. Leuke of belangrijke wijzigingen en aanvullingen graag doorgeven aan Atalanta, evenals al dan niet houtsnijdende kritiek en ander kommentaar. 
 

INDEX
Aarde; Aardig; Afval; Afwas; Afwijken; Aktie 1; Aktie 2; Aktie 3; Alkohol; Allesbrander; Anarchisme; Anders; Apparaten; Argumenten; Armoede; Auto; 
Baar- en bevruchtingstaking; Bakfiets; Balpennen; Batterij; Beestjes; Begraven; Behang; Besparen; Bewerkt voedsel; Bezit; Bibliotheek; Bio-industrie; Biologisch-dynamische landbouw; Biologische landbouw; Biologisch voedsel; Bloemen; Boikotten; Braaf; Bromfietsen; 
Chemisch afval; Chronische schoonmaakwoede; Circus; 
Deodorant; Determinuchterheid; Dienstweigeren; Diepvries; Dieren; Dierentuin; Dierlijke produkten; Dierproefvrije produkten; Dierproeven; Dolfinarium; Drukken; Druppels; Dwang; Dwarse ekonomie; 
Ekologie; Ekologisch bouwen; Ekologiese landbouw; Ekonomie; Elektrisiteit; Energie 1; Energie 2; Enveloppen; Faarb; Fa�adisme; Fantasie; Fiets; Filosofie; Fotografie; Frisse lucht; 
Gasaansteker; Geld; Genieten; Gereedschap; Geslachten; Gevoel; Gewoonte; Gezondheid; 
Haarwassen; Halfheid; Hengelen; Hergebruik; Holisme; Hondepoep; Honger; Honing; Hooikist; Horizon; Huisdieren; Huishouden; 
Individu; Isolement; 
Jacht; Jatten; 
Kaas; Kachels; Kadootjesekonomie; Kodowinkels; Kamerplanten; Kapitalisme; Katoen; Kauwgom; Kleding; Koelkast; Koffie; Koken; Kommunisme; Kompost; Kompostplee; Komputer; Konsekwent; Konsensus; Konsumptie; Kortzichtigheid; Kosmetika; Kraken; Kringloop; Kringloop papier; Kritiek; 
Landbouw; Leer; Lets; Leven; Ligfiets; Linnen; Logika; Lusifers; 
Maan; Maandverband; Macht 1; Macht 2; Matrassen; Medisijnen; Meevoelvermogen; Melk; Mentaliteit; Milieu; Militarisme; Motorfiets; 
Natuur; Natuurbeheer; Natuurvoedingswinkels; Normen; 
Offset; Onderbroek; Ongedierte; Onkruid; Onzin; Openbaar vervoer; Opoffering; Oud brood; 
Papier; Plantenwaterzuivering; Plestik; Politiek; Potlood; Proletarisch winkelen; 
Qui-vive; 
Refom; Regels; Regenwater; Reklame; Reklamedrukwerk; Rente; 
Roken; Rolschaatsen; 
Scharrel; Scheergerei; Schoenen; Schoonmaakmiddelen; Schuld; Schuurpapier; Sjampo; Skepsis; Snijbloemen; Soberheid; Solidariteit; Socialisme; Spektrumlogika; Spelling; Spons; Sport; Staken; Step; Stoffenverf; Stofzuiger; Stoken; Struktuur; Suiker; 
Tegelkachel; Tekstielwas; Televisie; Tolerantie; Totaalweigeren; Troep; Tuin; Tijd;
Uiterlijk; 
Vakantie; Veeteelt; Veganisme; Veganistische landbouw; Vegetarisme; Veranderingsgezindheid; Verantwoordelijkheid; Verlichting; Verpakkingen; Vis; Vitamine B12; Vlees; Vogels; Vrachtverkeer; Vranten; Vijandsdenken
Waakvlam; Water; WC; WC-papier; Wereld; Werken; Wetten; Wol; Wonen; 
Xenofobie; 
De letter Y; IJskast; 
Zakken; Zeep; Zelfvoorzienendheid; Zon; 
 

AARDE - Het heelal is groot, maar voor ons grotendeels onleefbaar. De aarde is vooralsnog het enige plekje waar wij kunnen LEVEN. Het is nog steeds niet te laat om daar iets heel moois van te maken. Doen?! 

AARDIG - Echt aardig ben je eigenlijk pas wanneer je je zo gedraagt dat je doen en laten bij de AARDE past. En met 'bij de aarde passen' bedoel ik: de aarde met alles erop en eraan niet verstoren. Wat is 'verstoren'? (Kijk dat is nou aardig: je probeert iets schijnbaar eenvoudigs uit te leggen en meteen zit je midden in de FILOSOFIESE problemen...) Is elk menselijk ingrijpen in de NATUUR een verstoring? Er zijn mensen die zeggen: nee, want de mens is ook een stuk natuur. Omdat alles vanuit die visie natuur is, is 'natuur verstoren' onmogelijk geworden. Vanuit die lijn verder gedacht is geen enkele KRITIEK meer mogelijk. Maar omdat kritiek tot de menselijke mogelijkheden behoort en dus natuurlijk is, ga ik er gewoon mee door. Ook al zou dat tot gevolg hebben dat ik niet altijd aardig gevonden word... 

AFVAL - Een probleem dat geen probleem zou hoeven zijn. Huishoudelijk afval bestaat namelijk voor het grootste deel uit verpakkingsmateriaal, groente-afval en etensresten. Voor etensresten ben je zelf (of is je bezoek) de beste afvalbak. Het schijnt erg veel extra vervuiling op te leveren als je etensresten door de WC gooit. Groente-afval en andere organiese resten worden nu vaak apart opgehaald, maar een KOMPOST-bak is ook leuk. Dan kan je zelf zien hoe weinig er uiteindelijk van al je schillen en klokhuizen overblijft. Nog leuker is een KOMPOSTPLEE. Daarin kunnen behalve je eigen uitwerpselen ook fruit- en groente-afval en dergelijke gekomposteerd worden. Blijft over: het probleem van de VERPAKKING. Tegenwoordig is bijna alles wat je koopt ingepakt, vaak zelfs dubbel of driedubbel. Laat je daardoor niet inpakken. Het is mogelijk om de afvalberg enorm te doen slinken door massaal zo weinig mogelijk produkten in wegwerpverpakking te kopen. En laat in winkels je protest duidelijk horen. De verpakking waar je toch nog mee opgescheept wordt kan je HERGEBRUIKEN ( ZAKKEN bijvoorbeeld) of gescheiden inleveren bij een kringloopstation (glas, metaal, chemiese TROEP, PLESTIK, hoewel dat laatste nogal problematies schijnt te zijn). Maar belangrijk is te beseffen dat apart inleveren nog niet veel met echte milieuvriendelijkheid te maken heeft. Al het afval dat niet gekringloopt kan worden moet ergens gedumpt of verbrand worden, en dat brengt altijd vervuiling met zich mee. (Zie ook ENVELOPPEN, KRINGLOOP, CHEMIES AFVAL en MAANDVERBAND.) 

AFWAS - Sommige mensen wassen vijf keer per dag af, anderen vinden 1 keer per week wel genoeg. Die laatsten gebruiken ongetwijfeld minder WATER en minder ZEEP. Zeep is eigenlijk alleen nodig voor vette pannen enzo. (Erg vette voorwerpen kan je eerst met een (liefst ongebleekt) stukje WC-PAPIER schoonwrijven; want vet (ook plantaardig) blijkt moeilijk afbreekbaar spul voor het riool.) Het is misschien verleidelijk om tijdens de afwas de kraan lekker te laten lopen, maar daarmee verspil je veel water en (bij warm water) ENERGIE. Natuurlijk is dat beetje water dat jij gebruikt niets vergeleken bij wat fabrieken verbruiken. Maar toch is dat een zwak argument. Want alle beetjes helpen. En trouwens, in die fabrieken WERKEN ook allemaal mensen die denken dat wat zij persoonlijk doen er niet zo toe doet. Dat idee moet maar eens verdwijnen. Want al die beetjes bij elkaar doen er wel degelijk toe. Zowel thuis als in fabrieken kunnen mensen aan de bel trekken en de kraan dichtdraaien. 

AFWIJKEN - Veel mensen veranderen hun gedrag niet of slechts moeizaam doordat ze bang zijn om op te vallen. Afwijkend gedrag valt inderdaad op. Dat opvallen veroorzaakt dat je invloed hebt, dat je met veel mensen gespreksstof te over hebt, maar het kan ook veroorzaken dat je KRITIEK krijgt, dat sommigen je ontwijken, het kan zelfs veroorzaken dat je uitgelachen wordt. Het enige antwoord dat ik hierop heb is: heb er schijt aan wat anderen van je vinden zolang die anderen niet met ARGUMENTEN komen. Komen ze met argumenten, ga daar dan op in. (Zie ook bij BRAAF, en bij ISOLEMENT.) 

AKTIE 1 - De dingen die in dit boek staan zijn grotendeels dingen die je zelf kan doen en die toch een grote uitstraling op je omgeving kunnen hebben. Zelf KONSEKWENTBIOLOGIES eten houdt bijvoorbeeld in dat je niet zomaar ergens kunt mee-eten. Dat wordt soms gevoeld als een nadeel, maar je kunt het ook als een doorlopende aktie zien. Het doel van alle akties waarbij je afziet van DWANG is uiteindelijk de uitstraling, de publisiteit, de verandering in het denken van mensen. (Zie ook bij BOIKOTTEN en VERANDERINGSGEZINDHEID.) Naast een grootscheepse persoonlijke dagelijks-leven-aktie is het natuurlijk ook belangrijk om op een andere manier van je te laten horen. Akties voeren samen met anderen is een van de mogelijkheden. Geweldloze, openlijke direkte akties (blokkades op wegen bijvoorbeeld) kunnen ijzersterk zijn, en sommige mensen kiezen er dan ook voor om een groot deel van hun leven aktievoerend door te brengen. Zelf hield ik dat niet vol; akties zijn meestal akties tŽgen iets. Ik kreeg op een gegeven moment behoefte om het aksent te verleggen naar wat ik w�l wil: het opbouwen van een betere WERELD. En ik weet dat ik daarin niet de enige ben. Als je vergeet te GENIETEN en vergeet mooie dingen op te bouwen, dan zit het er dik in dat het aktievoeren vroeg of laat je neus uit komt! 

AKTIE 2 - Volgens mij zijn er twee manieren om de WERELD te veranderen: via ARGUMENTEN of via DWANG. Welnu, ik ben tegen dwang (zie ANARCHISME) dus kies ik voor argumenten. Dat betekent een langere weg. Minder sensationeel ook misschien, het levert de pers ongetwijfeld minder interessante plaatjes op. Foto's in de krant van mensen die aan het denken zijn gezet? Onvoorstelbaar, dat is 'geen nieuws' immers! Sommige aktievoerdersters denken dat aktievoeren wezenlijk anders is dan argumenten aandragen. Ik ben het daar niet mee eens. Zolang je geen dwang uitoefent ben je tijdens je aktie slechts bezig om op een speelse of misschien pesterige manier aandacht voor je argumenten te vragen. Aktievoeren tegen AUTO-fabrieken is dus volgens mij niet iets wezenlijk anders dan tegen autobezittersters zeggen dat ze beter de FIETS kunnen pakken. Als een fabriek na akties zijn (haar?) beleid verandert, dan gebeurt dat meestal niet omdat ze zelf zo onder de indruk zijn van de akties, maar het gebeurt omdat ze bang zijn dat de klanten (INDIVIDUEN!) wegblijven doordat het 'imago' geschaad is. Met andere woorden, akties tegen bedrijven zijn meestal niet meer (en niet minder!) dan een zeer indringende voorlichtingskampagne, (indirekt) gericht op individuele konsumenten. (Bedenk daarbij dat ook produsenten konsumenten zijn.) Produkten kunnen alleen 'aanslaan' als (veel) mensen er voor open staan. Vrij naar Etienne de la BoŽtie (die zei: 'zonder slaven geen tirannen') zeg ik: zonder slaafse, onkritiese konsumenten geen onderdrukkende, vervuilende bedrijven. Als het zo is, zoals velen denken, dat degenen die in bedrijven de touwtjes in handen (lijken te) hebben, hun MACHT niet vrijwillig zullen afstaan, dan is het dus een handiger strategie om je aandacht te richten op de andere kant, de zogenaamde konsumenten - tenzij je oorlog wilt. Bedrijven die te maken hebben met een krities, zelfstandig redenerend kopersterspubliek, die hebben slechts deze keus: aanpassen aan de kritiese wensen van dat publiek, of genegeerd worden, dus failliet gaan. (Zie ook KAPITALISME en EKONOMIE.) 

AKTIE 3 - Een probleem is hoe je ervoor kunt zorgen dat kritiese informatie de hoofden van het grote publiek bereikt. Nieuwsmedia durven vaak hun nek niet uit te steken, zijn bang dat hun lees-, kijk- of luisterpubliek afhaakt, of zelfs dat een van de voornaamste bronnen van inkomsten - advertenties - in gevaar komt. Daarom schrijven en spreken ze maar niet te negatief over Shell of C&A. Een tweede struikelblok vormen de hoofden van vele mensen zelf: ook al is de informatie daar aangekomen, het is nog maar de vraag of die opgepikt wordt. Het ontbreekt in veel gevallen aan VERANDERINGSGEZINDHEID. 
Deze twee blokkades maken dat het veranderingsproses erg langzaam gaat, waardoor soms aktievoerdersters zo ongeduldig worden dat ze overgaan op hardere methodes. 'Wie niet horen wil moet maar voelen.' Die hardere akties zijn voor de pers w�l interessant ('sensatie gaat er bij het grote publiek wel in', is de gedachte), althans de methode is interessant, de blokkade, de chaos die ontstond, de boosheid van direktieleden, en ja, ook van de arbeiders, die de poort zomaar niet in mochten, de M.E. die in groten getale kwam opzetten, de klappen die vielen. Dat alles is interessant, maar niet, of in veel mindere mate, de redenen waarom die aktievoerdersters al die moeite deden, al die risico's namen, die ellende in de politiecel op de koop toe namen. Dit is het dilemma van het aktievoeren, de frustratie ook. Weinig mensen houden het lang vol. Zeg je het vriendelijk dan wordt er niet geluisterd; zeg je het boos, dan wordt vooral die boosheid gehoord en afgekeurd. (Het ergste is eigenlijk dat dit verschijnsel vaak ook binnen de aktiewereld zelf optreedt; KRITIEK is slechts zelden welkom.) 

ALKOHOL - Alkohol kan nuttig zijn voor het schoonmaken van wonden en dergelijke zaken. Verder denkt men vaak dat het drinken ervan de gezelligheid bevordert, maar dat is een kollektief misverstand. Degenen die niet meedoen aan het gezuip vervelen zich meestal al gauw bij het aanhoren van de gesprekken. Inderdaad, mensen worden onder invloed van alkohol vaak wat loslippiger - maar wil je je mate van openheid afhankelijk stellen van zo'n chemies goedje?! Een chemies goedje dat hersencellen doet afsterven zonder dat er nieuwe voor in de plaats komen... Door het drinken van alkohol raak je versuft, daardoor lijkt de WERELD soms eventjes wat gezelliger, maar de volgende dag is de wereld ekstra hard. Omdat je niets hebt gedaan om die wereld (inklusief jezelf) te veranderen. 

ALLESBRANDER - Deze KACHELS kunnen erg milieuvervuilend zijn. Ten eerste doordat heel veel dingen gewoon niet geschikt zijn om in zo'n kachel te verbranden (geschilderd, gelakt of gelijmd hout, PLESTIK, aluminium), ten tweede doordat het vuur vaak niet heet genoeg is, waardoor hout en ander AFVAL niet volledig verbrandt. Het woord 'allesbrander' is dus nogal misleidend. Een TEGELKACHEL is beter. 

ANARCHISME - Anarchisme wordt nog steeds door velen gezien als een of andere gril van een handjevol WERELD-vreemde of zelfs gevaarlijke figuren. Dat is natuurlijk een misverstand. Zo'n beetje alles wat ik in dit boekje schrijf volgt mijns inziens min of meer rechtstreeks uit (mijn invulling van) anarchisme - oordeel zelf. Anarchisme betekent 'niet heersen'. Een anarchistiese wereld lijkt me een prachtige wereld, omdat er niet geheerst wordt. Er zijn geen gevangenissen, geen WETTEN, geen REGELS en geen landsgrenzen. De ene mens heerst niet over de andere (dus: geen hi‘rarchiese arbeidsdeling, geen seksisme, geen rassisme enzovoort), de mens heerst niet over de andere dieren (geen 'soortisme') en de mens heerst niet over de NATUUR (geen natuurverpesting). Wat wil je nog meer? Anarchisme heeft alles met het dagelijks leven te maken. Niet tegen anderen opkijken, noch op ze neerkijken. Niet onder de indruk raken van uniformen, hoeden of petten. De luis in de pels zijn in allerlei formele, gezagsgetrouwe en anderszins onkritiese gezelschappen. Maar daarbij hoeven we het niet te laten. Het is niet alleen nodig om KRITIEK te uiten op anderen, en AKTIE te voeren, maar ook om na te denken over alternatieven en om daar zelf vorm aan proberen te geven. 

ANDERS - Anders is anders. Anders wordt vaak vreemd gevonden. Anders wordt vaak met de nek aangekeken. Zelf anders durven zijn wordt door veel mensen eng gevonden. Omdat ze niet vreemd gevonden willen worden. Omdat ze niet met de nek aangekeken willen worden. Er zijn ook mensen die juist kicken op het anderszijn. (Zie bij FAARB.) Maar ook die hebben het niet echt begrepen, want daar gaat het niet om. Anders zijn, AFWIJKEN van het gemiddelde is gewoon een mogelijkheid. Een mogelijkheid die je nooit moet vergeten te overwegen, want zelden heeft de gemiddelde mens gelijk (als er al sprake van gelijkhebben kan zijn). (Zie ook bij XENOFOBIE.) 

APPARATEN - De WERELD ligt vol met apparaten. Bommen, BALPENNEN, KOMPUTERS en BATTERIJEN. Techniek op zich is niet de boosdoener, wel de manier waarop de techniek gebruikt wordt. Ook met een simpel aardappelmesje kan je vreselijke dingen doen. Maar de meeste apparaten mogen van mij de wereld uit, om te beginnen natuurlijk alle militaire apparaten, maar dat is een verhaal apart. (Zie MILITARISME.) Ook in de meeste huizen is veel onnodige en verspillende apparatuur te vinden. Veel dingen hoef je helemaal niet aan te schaffen; die kan je net zo goed bij je buren of elders lenen, of je hebt ze in het geheel niet nodig. Wat hoogstvervelend is bij veel apparaten is dat ze vaak niet eens slim in elkaar zitten, dat er veel weggooi-onderdelen gebruikt worden en dat ze vaak al vervangen moeten worden lang voordat alle onderdelen versleten zijn. Duurzaamheid blijft binnen KAPITALISME duur en zeldzaam. (Zie ook GEREEDSCHAP.) 

ARGUMENTEN - Argumenten zijn volgens mij voldoende �n het enige middel om mensen tot (blijvende) verandering aan te zetten. Zodra mensen echt overtuigd zijn van iets zullen ze er ook naar handelen. Zolang mensen inkonsekwent handelen zijn ze het blijkbaar nog niet helemaal eens met zichzelf, en zijn er dus nog meer of andersoortige argumenten nodig. Ook als mensen zeggen: 'verstandelijk ben ik het er wel mee eens, maar gevoelsmatig niet', betekent dat dat ze hun idee‘n nog niet op een rijtje hebben. (GEVOEL kan je zien als een korte samenvatting van (eerdere) gedachten, gevoelens zijn zeer belangrijk, maar niet heilig.) Niet dat het allemaal zo gemakkelijk is. Goede argumenten zijn weliswaar voldoende om de WERELD te veranderen, maar... je moet dan ook echt zorgen de juiste argumenten te hebben. Dat wil zeggen: je moet in staat zijn bij ieder INDIVIDU de juiste snaar te raken. Iedereen heeft een opvoeding achter zich waarin allerlei hardnekkige lastige, gemakzuchtige, vervelende, onderdrukkende idee‘n 'binnengeslopen' zijn, zoals 'geen zin hebben om te veranderen', en 'egocentrisme', waardoor mensen bijvoorbeeld stug doorgaan in AUTO's te rijden, ook al weten ze best dat ze daarmee het broeikaseffekt bevorderen. (Zie ook VERANDERINGSGEZINDHEID en SPEKTRUMLOGIKA.) 

ARMOEDE - Wanneer is het etiket armoede van toepassing? Leven uitkeringstrekkersters in Nederland in armoede? Vergeleken met mensen met twee AUTO's en een zwembad wel. Maar de armsten hier leven in zeer grote rijkdom vergeleken met veel mensen in andere delen van de WERELD. Toch komen veel mensen hier met een uitkering of een minimumloon niet of nauwelijks rond. Veel mensen vinden dat ze recht hebben op een bepaalde mate van luxe. Vanuit welke gedachte? Eerlijk delen? Binnen Nederland eerlijk delen? En de uitkeringstrekkersters in Belgi‘ dan? En de mensen veel verder hier vandaan die HONGER lijden? Als inkomens over de hele wereld eerlijk verdeeld zouden worden, zouden de minimumlonen hier vermoedelijk niet omhoog gaan. Het lijkt me niet wenselijk om naar meer materi‘le welvaart te streven dan voor iedereen mogelijk is. Een basisloon voor iedereen, niks meer en niks minder, en wat over is gaat naar andere plekken op de wereld, waar honger is en andere ellende. AKTIE voeren tegen inkomens die hoger zijn dan het minimumloon (om te beginnen natuurlijk tegen de allerhoogste inkomens) lijkt me een goeie zaak! Het gaat er om te kijken wat een redelijke manier van LEVEN is gezien de mogelijkheden voor alle wereldbewonersters. Zie ook SOBERHEID, GELD en KAPITALISME. 

AUTO - Sommige mensen schrijven het woord auto met een w er tussen: auwto, wat het voordeel heeft dat mensen er eens bij stil staan. En dat is wat allereerst nodig is. Auto's zijn ondingen want ze stinken, ze maken lawaai, ze rijden mensen en andere dieren dood, en hun hoeveelheid zorgt ervoor dat het hele landschap vol komt te liggen met saaie asfaltwegen. Natuurlijk, voor verhuizingen en het anderszins vervoeren van grote en zware spullen kan een vrachtwagen handig zijn. (Bij gebrek aan beter dan, want vaak voldoet een BAKFIETS ook!) En ziekenauto's en brandweerwagens zijn vaak ook nuttig. (Hoewel ziekenauto's veel minder vaak nodig zouden zijn wanneer er minder auto's reden!) Zelfs autobussen en taxies (zie OPENBAAR VERVOER) vormen geen zwaar probleem. (Maar ze zouden wel veel en veel milieuvriendelijker moeten zijn.) De personenauto echter, dat ding zou toch onderhand volkomen achterhaald moeten zijn. Het ding heeft voordelen, jazeker. Maar de nadelen zijn voor iedereen voelbaar; niemens wil graag vlak langs een drukke weg WONEN. Niemens wil graag doorlopend uitlaatgassen inademen. Iedereen vind parkeerplaatsen lelijk. (Toch?!) Iedereen vindt het jammer als een prachtig natuurgebied moet wijken voor een snelweg. Iedereen vindt het erg als er weer een kind doodgereden is. Veel mensen vinden dat de personenauto niet meer valt weg te denken uit deze maatschappij. Wat weinig FANTASIE! De auto onmisbaar? Ga toch FIETSEN! (Zie ook bij BROMFIETS.) 

B

BAAR- EN BEVRUCHTSTAKING - Overbevolking is een glad-ijs-onderwerp. Maar ik hou wel van schaatsen. Bovendien moet juist dat glad-ijzige doorgeprikt worden. Het produseren van kinderen is niet meer zo vanzelfsprekend als vroeger. Iedereen weet dat vrijen op vele manieren mogelijk is en slechts in zeer bepaalde gevallen tot baren zal hoeven leiden. Het maken van kinderen is in dit deel van de WERELD niet (meer) noodzakelijk om verzekerd te zijn van inkomen en verzorging tijdens de ouderdom. Het moet dus bijna wel dat mensen kiezen voor het maken van kinderen omdat het hun leuk lijkt een eigen kind toe te voegen aan deze wereld. Waarom, dat doet er hier niet zo toe. Wat er toe doet is dat deze wereld vaak helemaal niet zo leuk is. Veel mensen maken zich daarom zorgen over de toekomst van hun kinderen. Waarom zou je er dan voor kiezen weer nieuwe kinderen te maken? Waarom niet eerst proberen met de mensen die er nu al zijn een mooiere en gezelligere wereld te maken? 
Overbevolking wordt vaak gekoppeld aan hongersnood. Door anderen wordt gezegd dat er voedsel genoeg op de wereld is, dat overbevolking tot nu toe niet de oorzaak is van hongersnoden. Met dat laatste ben ik het eens, althans, binnen de mensenwereld bekeken; de oorzaak ligt in de EKONOMIE, die op de meeste plekken van deze AARDE verworden is tot een graai-ekonomie, een verrijkingsekonomie. Op zich zouden er nog veel meer mensen bij kunnen �n zouden die mensen allemaal genoeg te eten kunnen hebben, mits een aantal zaken (waaronder ekonomie) drasties anders aangepakt zouden worden. Ik heb echter wel het gevoel dat we het ons op die manier onnodig moeilijk maken: hoe meer mensen, hoe groter de kans dat je elkaar in de weg loopt, hoe meer er onderling afgesproken zal moeten worden om prettig met elkaar te kunnen LEVEN. Bovendien zijn mensen niet de enige wezens op deze aardbol. Hoe meer mensen hoe minder plek voor andere dieren. Een ree hoort niet in een hok of achter een hek in een kamp: DIEREN hebben ruimte nodig om hun voedsel te zoeken, om ongestoord te kunnen leven. Dat is niet mogelijk in een parkje of in een achtertuintje. 
Ik vermoed dat veel mensen behoefte hebben aan kinderen omdat ze behoefte hebben aan de aanhankelijkheid en gezelligheid die kinderen uitstralen. Toch heb je daar in feite geen kleine kinderen voor nodig; je kunt ook je eigen kinderlijkheid weer naar boven halen. Hoe leuk kinderen ook zijn, voor warmte en gezelligheid hoef je niet van ze afhankelijk te zijn. (Evenmin als van HUISDIEREN.) En als je dan per se een kind wilt, is het nog niet nodig er zelf een op de wereld te zetten: adopteren, bebiezitten of meezorgen, zijn andere mogelijkheden. 
Een heel andere kwestie is dat er veel mensen zijn van andere plekken op de wereld, waar het leven te zwaar of het voedsel te karig voor hen was, die hier graag willen komen WONEN. Er is geen enkele reden om deze mensen de toegang te weigeren (anarchisties gezien is er helemaal geen sprake van 'toegang' (zie ANARCHISME)), in tegendeel, elke terughoudendheid hierin komt neer op een vorm van (groeps)ego•sme. Het grote verschil met de onverwekten is dat deze laatsten er nog niet zijn. Met andere woorden: er bestaat naar ik aanneem geen wachtkamer voor onverwekte zieltjes, wel bestaan er vele wachtkamers en erger (grensgevangenissen) voor vluchtelingen en anderen die hier komen in de hoop op een beter leven. (Zie ook ARMOEDE en HONGER.) 

BAKFIETS - Handig, voor verhuizingen en ander vervoer van spullen. Sommige mensen gaan een brief posten met de AUTO, anderen vervoeren hun hele inboedel per bakfiets, op eigen kracht. Wie ontwikkelt de lichtgewicht tweepersoons misschien wel gestroomlijnde bakfiets met voldoende versnellingen en laadruimte om een piano te kunnen verhuizen? (Zie ook FIETS en LIGFIETS.) 

BALPENNEN - Balpennen zijn handige dingen, maar erg ekologies zijn ze beslist niet. Weggooibalpennen zijn natuurlijk zowiezo flut. Dan blijven over de balpennen waarvan je de vulling kan vervangen. De inkt, waarvan altijd iets in de lege vulling achterblijft, hoort in feite thuis bij het CHEMIES AFVAL. Veel dingen kunnen evengoed geschreven worden met POTLOOD, een dunschrijvend vulpotlood bijvoorbeeld. Vulpenvullingen, ook zulk handig wegwerpmateriaal. Restjes inkt plus PLESTIK; lastig bij het afvalscheiden. Gelukkig bestaan er ook vulpennen die vanuit een inktpot met de hand bijgevuld kunnen worden. 

BATTERIJ - Alle batterijen zijn erg vervuilend. Het minst erg zijn de oplaadbare. Verdere informatie kan je vinden in een van de achterin genoemde boekjes! Ik heb geen zin om uit te wijden over slecht en iets minder slecht. Vaak kunnen APPARATEN die met batterijen geleverd worden (walkmans bijvoorbeeld) ook aangesloten worden op het lichtnet (waardoor je niet meer met je walkman in de trein kunt zitten, maar daar zit ik niet mee; zet je walkman uit en zing zelf!). Andere batterij-apparaten zijn volstrekt onnodig, of kunnen worden vervangen door mechaniese apparaten. Zonnecellen (op bijvoorbeeld horloges, of rekenmachientjes) vormen een ander alternatief, maar de fabrikage daarvan is helaas (ook) nog niet erg milieu- en mensvriendelijk. Er zijn ook batterijladers op zonnecellen. (Zie ook ELEKTRISITEIT.) 

BEESTJES - Veel mensen beschouwen zichzelf geheel vanzelfsprekend als de hoofdbewonersters van deze AARDE. Daarvoor ben ik echter nog nooit een steekhoudend ARGUMENT tegengekomen. De meeste mensen zijn verontwaardigd wanneer een andere diersoort voedsel opeet dat voor 'de mens' bestemd was, of een deel van een mensen-woonruimte mee gaat bewonen. Er wordt dan meteen in de meest vijandige termen gepraat ('vieze beesten', 'ONGEDIERTE') en de beestjes worden meestal zonder pardon gedood. Kan dit nu niet anders? Ja natuurlijk kan dat anders! Gewoon nuchter nadenken wat die beestjes voor kwaad kunnen, en hoe je dat kan voorkomen. Voedsel in goed afsluitbare potten bewaren en die potten op koele donkere plaatsen neerzetten. Blijft de situatie onhoudbaar, dan kunnen de diertjes gewoon buiten gezet worden. 

BEGRAVEN - Ook doodgaan is niet vrij van nuchtere aardse vragen als: wanneer vervuil ik het minste het MILIEU? Zowel begraven als kremeren geeft milieuproblemen. Deze worden vooral veroorzaakt doordat allerlei niet-organiese materialen meebegraven of meeverbrand worden. Kunststoffen en metalen bijvoorbeeld. Deze stoffen komen in de lucht of in de grond terecht. Wat je kan doen is duidelijk te kennen geven (schriftelijk of mondeling) dat je milieuvriendelijk begraven of gekremeerd wilt worden, zonder kunststoffen en sieraden, in een zo simpel mogelijke kist, van onbewerkt europees hout. In een jutezak of gewikkeld in linnen, dat zou nog simpeler zijn, ware het niet dat de wetgeving zo schijnt te zijn dat er dan weer PLESTIK om heen moet. Over m'n lijk! 

BEHANG - Ik heb getwijfeld of ik dit woord nou wel of niet zou opnemen. Het einde is immers zoek, want waarom wel behang en niet vloerbedekking. Ik krijg een vreselijk saai gevoel bij het woord behang, en bij het meeste behang krijg ik dat gevoel ook. Misschien een kwestie van smaak, maar hoe wilder het behang, hoe saaier ik het vind. Heeft het echter zin om ook dit soort meningen uit te dragen? Het einde, dat toch al zoek was, komt dan helemaal niet meer in zicht. Ter zake: er bestaat milieuvriendelijk behang (ongebleekt raufaser) en er bestaat milieuvriendelijke verf waarmee je lelijk behang kunt wegwerken. In sommige  NATUURVOEDINGSWINKELS hebben ze hier resente informatie over en ook doe-het-zelf-zaken willen niet al te ver achterblijven op milieugebied. Bovendien komen er steeds meer ekologiese winkels, niet alleen voor voeding maar ook voor huishoudelijke artikelen, KLEDING en bouwmaterialen. (Zie verder EKOLOGIES BOUWEN.) 

BESPAREN - Besparen, besparen. Zuinig met ENERGIE, zuinig met WATER. Zuinig met grondstoffen. 'Zuinig' en 'besparen', eigenlijk bevallen die woorden me niet zo. De NATUUR zelf is helemaal niet zuinig. Kijk maar naar een waterval: dag in dag uit stroomt het water klakkeloos naar beneden. Veel dingen kunnen wij als een eindeloze waterval laten stromen. Zuinig omgaan met VERANDERINGSGEZINDHEID? Welnee natuurlijk niet. Op vrolijkheid besparen? Kom nou! Zet die kranen wijd open. 

BEWERKT VOEDSEL - Een pot bruine bonen of appelmoes is af en toe erg handig om in huis te hebben. En ik vraag me wel eens af wat meer ENERGIE kost: bruine bonen in grote hoeveelheden gaar KOKEN, of per huishouden in zeer kleine hoeveelheden. Zo ook met de appelmoes. Dat eigengemaakte appelmoes veel lekkerder is (en zelf gaargekookte bruine bonen juist vaak niet) is een ander verhaal. Maar wat ik wilde zeggen: over het algemeen geldt dat verse produkten GEZONDER zijn, dat ze minder energieverslindend zijn en dat ze in een minder milieuvijandige VERPAKKING zitten. (De beste verpakking is natuurlijk gŽŽn verpakking. Wat dat betreft zit je met die pot appelmoes ook niet goed: pot en deksel kan je doorgaans niet weer inleveren, en komen dus bij het (gescheiden) AFVAL.) 
Zelf al je voedsel bewerken (brood bakken, tofu, tempeh en sojamelk maken, koekjes bakken, noten malen voor pasta's) is ook een mogelijkheid. Ik weet niet eens of het altijd milieuvriendelijker en gezonder is, het is misschien vooral leuker; je staat daardoor dichter bij de NATUUR, bij wat je eet. Je voelt je weer een stukje minder afhankelijk. Van mensen dan, niet van de natuur. Zie ook bij ZELFVOORZIENENDHEID. 

BEZIT - Wat zal ik daar eens over zeggen. Bezit - bezeten; die twee gaan vaak samen. Er zijn twee gegronde redenen (vind ik) om niet eenzijdig te besluiten in het geheel niet aan bezit te doen. De eerste is de bezitterigheid van anderen (waardoor wat jij niet als jouw bezit beschouwt maar wel wilt gebruiken door een ander ingepikt wordt - zet een FIETS maar eens niet op slot), en de tweede reden is de welig tierende praktijk van onzorgvuldigheid (een FIETS uitlenen en dan terugkrijgen met een lekke band). Er is nog een derde reden maar die is anders van aard. De eerste twee redenen kunnen namelijk opgelost worden (mensen kunnen veranderen) maar voor de derde reden zie ik geen oplossing. De derde reden is 'onhandigheid'. Ik bedoel, het lijkt mij onhandig om geen eigen fiets te hebben. Dikke kans dat ik daardoor nog vaker te laat kom op afspraken. Of zijn er in een ideale WERELD (want daar hebben we het natuurlijk over) geen afspraken... 
Behalve bovengenoemde redenen zie ik geen enkele reden tot bezit. Dus het gaat dan alleen om dingen die je aktief gebruikt en die geen belemmering voor anderen betekenen. Grootgrondbezit, bezit van meerdere huizen, overvloedig bezit van GELD en het bezit van HUISDIEREN vallen hiermee in ieder geval af. 

BIBLIOTEEK - Waarom zou je zelf allerlei boeken moeten hebben? Lid worden van een biblioteek is wel zo handig. Het bespaart een hoop PAPIER en een hoop ruimte. En een hoop GELD mocht je dat belangrijk vinden. Bovendien bespaart het je het GEVOEL dat je iets moet met al die ongelezen boeken in je kast. 

BIO-INDUSTRIE - Te erg om woorden aan vuil te maken. (Lijkt dat je ONZIN? Ga dan maar eens een kijkje nemen, of lees er een boek over.) Mensen die het niet lukt om het eten van dierenlijken te laten (ga eens rondkijken in een slachthuis), zouden in elk geval de bio-industrie moeten BOIKOTTEN. (Zie ook VEGANISME.) 

BIOLOGIES-DYNAMIESE LANDBOUW - Oftewel BD. Veel mensen die BIOLOGIES VOEDSEL kopen weten niet wat het verschil is tussen biologies en biologies-dynamies. De om BD heen liggende FILOSOFIE is de antroposofie, en de bijbehorende geneeswijze heet homeopatie. De grondlegger van de antroposofie is Rudolf Steiner, die zeer veel boeken heeft geschreven die nog steeds door veel antroposofen gelezen worden. In BD-landbouw wordt gebruik gemaakt van een 'astrologiese zaaikalender'. Dit houdt in dat er rekening gehouden wordt met de stand van de ZON (lijkt me tot op zekere hoogte zinnig), de MAAN (lijkt me onwaarschijnlijk; wolken zullen meer invloed hebben) en de planeten (lijkt me onzinnig). De D van BD is dus gebaseerd op geloof, op een menselijke dwaling naar mijn idee. Er is echter iets ernstigers. Het is zeer merkwaardig dat de rassistiese uitspraken die Rudolf Steiner op zijn naam heeft staan, door de antroposofiese beweging nooit duidelijk bekritiseerd zijn. Ook tegen het KAPITALISME en de daarmee gepaard gaande vormen van uitbuiting van mensen neemt de antroposofie geen stelling. De antroposofie neemt evenmin stelling tegen het gevangen houden en slachten van dieren, de mens staat volgens hen ver boven het dier. Er bestaat tegenwoordig BIOLOGIES-DYNAMIESE (BD) VEETEELT; in vele NATUURVOEDINGSWINKELS is BD-vlees te koop, er zijn zelfs aparte BD-slagerijen. Toch zijn er een paar verschillen met 'gewone' slagerijen: de BD kent voor zover ik weet geen BIO-INDUSTRIE en... de BD-dieren worden vriendelijk behandeld voor ze naar de slachtbank geleid worden. Dit laatste wordt echter vooral gedaan om te voorkomen dat er teveel adrenaline in het VLEES terecht komt. Dat zou maar ongezond zijn voor degenen die het lijk opeten. (De gedachte aan deze redenering wekt bij mij altijd zeer veel adrenaline op!) Vooral daarom kies ik, als er meerdere soorten biologies verbouwde groenten en andere etenswaren zijn, niet voor de biologies-dynamiese! 

BIOLOGIESE LANDBOUW - Biologiese landbouw is de verzamelnaam voor alle soorten landbouw waarbij niet gewerkt wordt met chemiese bestrijdingsmiddelen. Er bestaan verschillende soorten, in grote lijnen deze: EKOLOGIESE LANDBOUW, BIOLOGIES-DYNAMIESE LANDBOUW en VEGANISTIESE LANDBOUW. 

BIOLOGIES VOEDSEL - Het lijkt me logies om daarvoor te kiezen als je milieubewust wilt leven, als je tegen het doden van DIEREN ('ONGEDIERTE') bent, als je tegen uitbuiting en KAPITALISME bent. Je BOIKOT van het een (de giffabrieken, grote bedrijven, multinationals meestal, de gangbare landbouwbedrijven, supermarkten en andere onkritiese winkels) gaat samen met het steunen van het andere (de kleinschalige BIOLOGIESE LANDBOUW, NATUURVOEDINGSWINKELS, boerenmarkten, voedselkooperaties). Waarom kiezen maar zo weinig mensen voor 100 prosent biologies voedsel? Als je zelf KONSEKWENT bent dan merk je pas hoeveel HALFHEID er om je heen is, en dat lijkt mij een reden om van alles aan te kaarten in plaats van kompromissen te sluiten. 

BLOEMEN - Bloemen zijn leuk, bloemen zijn prachtig. Ik bedoel echte bloemen, natuurlijke, wilde bloemen. De gekweekte soorten vind ik altijd een beetje op PLESTIK lijken. Afgezien daarvan (een kwestie van smaak niet waar) kleven aan kweekbloemenvelden enorme bezwaren. Er worden meestal zeer veel chemikali‘n gebruikt, wat slecht is voor het MILIEU. En de vruchtbare gronden waar de bloemen groeien zouden een betere bestemming kunnen krijgen. Er zou voedsel verbouwd kunnen worden, en, beter nog, er zouden natuurgebieden kunnen komen, waar wilde bloemen vrij kunnen groeien. Verder vind ik het afsnijden van planten zomaar puur voor de lol nogal bedenkelijk. Bovendien, waarom moeten huiskamers zonodig opgesierd worden door planten en SNIJBLOEMEN? Zijn mensen dan zelf zo ongezellig? Zo weinig kleurig en geurig dat er bossen met anjers en andere kanjers van bloemen nodig zijn om het LEVEN nog een beetje draaglijk te maken? Ga dan liever de echte NATUUR in. Snuif de wilde geur op van bossen en zand en GENIET van een duinviooltje. (Zie ook bij KAMERPLANTEN.) 

BOIKOTTEN - Er kan een hoop geboikot worden. Niet alleen via een grootscheepse AKTIE, maar ook op eigen initiatief, in het dagelijks leven. AUTO'S kan je bijvoorbeeld boikotten, DIERLIJKE PRODUKTEN kan je boikotten, chemies bespoten voedsel kan je boikotten, produkten uit sterk onderdrukkende en/of oorlogvoerende landen kan je boikotten. In het laatste geval is het vaak moeilijk waar je de grens moet leggen. Het beste, zowel voor het opbouwen van een alternatieve, 'rechtvaardigere' EKONOMIE als voor het MILIEU, is het om zoveel mogelijk je voedsel en andere benodigdheden uit eigen streek te halen. Door allerlei dingen KONSEKWENT te boikotten straal je een hoop idee‘n uit. Doordat je zo duidelijk bent lok je makkelijk diskussies uit. Wie weet zet jouw houding anderen serieus aan het denken. In elk geval is de WERELD door jouw boikot weer een klein stukje mooier geworden. 

BRAAF - Dingen doen of laten omdat een ander het zegt, dat vind ik braaf. Gezagsgetrouw zijn, volgzaamheid, gericht zijn op de goedkeuring van anderen; allemaal vormen van braafheid. In bepaalde kringen komt het voor dat mensen die 'gewetensvol'/KONSEKWENT handelen braaf, dus 'aangepast' gevonden worden. Een enorm misverstand natuurlijk. Braafheid is immers een vorm van onzelfstandigheid, terwijl de stap om je eigen levensstijl te veranderen, zodanig dat je manier van leven overeenkomt met je idee‘n over hoe de WERELD zou moeten zijn, juist zeer zelfstandig is. Braafheid/aangepastheid komt binnen links gelukkig minder voor dan er buiten, maar graag zou ik de andere vorm van onzelfstandigheid: 'FAARB-heid' (presies dat doen wat tegen het gangbare in gaat, enkel en alleen omdat het tegen het gangbare in gaat), eveneens zien verdwijnen. Faarbheid is een ondoordachte reaktie op autoriteit, terwijl het streven naar konsekwent handelen (en dat idee uitdragen) een doordachte reaktie is. 
Gek trouwens dat binnen links het kiezen voor BIOLOGIES VOEDSEL en het BOIKOTTEN vanALKOHOL en rookwaren wel vaak braaf wordt gevonden, terwijl het boikotten van produkten uit Isra‘l of TOTAALWEIGEREN niet braaf genoemd zullen worden. Er wordt vaak een vreemde scheiding gemaakt tussen 'zacht' en 'heftig', waarbij er over 'zacht' nogal spottend gedaan wordt en 'heftig' op een voetstuk belandt. Heldendromen? 

BROMFIETSEN - Bromfietsen zijn geen fietsen. Van voortbewegen op eigen kracht, datgene wat de FIETS kenmerkt, is geen enkele sprake. Het zijn lawaaiige, stinkende krengen, net AUTO'S en MOTORFIETSEN. Ze schijnen zeer aantrekkelijk te zijn voor zogenaamde stoere jochies. Weg met die dingen. (De stoerheid en de brommers.) 

C

CHEMIES AFVAL - De beste oplossing voor chemies AFVAL is natuurlijk zorgen dat het er niet is. Is het er toch, dan kan je het inleveren bij de chemokar of een andere verzamelplek voor chemies afval (liefst in de oorspronkelijke VERPAKKING zodat duidelijk is wat voor TROEP het presies is). Niet dat er daarmee zo heel veel opgelost is: het chemies afval wordt verbrand bij een wat hogere temperatuur, dan het gewone afval, dat is alles. Niet best dus. Zorgen dat er geen chemies afval is, is op misschien enkele uitzonderingen na goed mogelijk. Heel veel dingen die chemies afval opleveren zijn slechts nodig vanuit een denkkader dat gericht is op luxe. 

CHRONIESE SCHOONMAAKWOEDE - Veel huisvrouwen lijden aan deze kwaal. Tegenwoordig wellicht ook huismannen. Het HUISHOUDEN wordt een doel-op-zich: elk spatje of kruimeltje wekt irritatie en dient met veel schuim of STOFZUIGER-geraas bestreden te worden. Een soort perfektionisme dat goed is voor een hoop milieu-ellende, huiselijk gekibbel en ander ongemak. (Zie ook SCHOONMAAKMIDDELEN en ZEEP.) 

CIRCUS - Je zal maar circusbeer of circusaap of -leeuw zijn. Vroeger dienden ook dwergen en andere mensen met een UITERLIJK dat afweek van het gemiddelde op kermissen en in circussen als vermaaksobjekt. Nu wordt dit over het algemeen verwerpelijk gevonden. Als het om mensen gaat dus. De volgende stap is die om ook andere DIEREN circus-ellende te besparen. Een LEVEN in een kooi is een dieronwaardig leven; dressuur gaat altijd gepaard met DWANG en geweld! Het minste wat je kan doen als je het hier mee eens bent, is circussen BOIKOTTEN, en niet vergeten je kleine nichtjes en neefjes uit te leggen waarom. (Hetzelfde geldt voor DOLFINARIUMs en DIERENTUINen.) 

D

DEODORANT - De lucht van mensenzweet onder oksels kan heel scherp zijn, dat moet gezegd. Maar deodorant helpt daar zeker niet tegen. Gewoon je oksels wassen met WATER. Sommigen zeggen dat je minder scherp gaat ruiken als je geen DIERLIJKE PRODUKTEN eet. Ik ben er niet zeker van maar het zou goed kunnen. Ook kan het goed zijn dat psychiese spanningen de oorzaak zijn van heftige luchtjes. FILOSOFEREN dus in plaats van je verschuilen achter een laag deodorant. (Zie ook bij DIERPROEVEN en DETERMINUCHTERHEID.) 

DETERMINUCHTERHEID - Een variant van het oude stoIcisme. Iedereen met wensen en idealen krijgt in deze WERELD af en toe, of zelfs heel vaak, teleurstellingen te verwerken. Dingen lopen anders dan je had verwacht. Determinuchter is het om krities na te gaan of die dingen, gezien alle omstandigheden, anders hadden kunnen lopen. Het steevaste antwoord daarbij is nee; althans wanneer je er van uitgaat dat alles een oorzaak heeft. Door hetzelfde uitgangspunt (oorzakelijkheid) weet je echter ook dat veel dingen te veranderen zijn. Kniezen over het verleden, of zelfs over het heden, heeft geen enkele zin; uit je verleden dingen leren voor de toekomst is echter heel zinvol. Een gevaar dat veel mensen in zo'n houding zien (en bij een aantal stoIcijnen was er inderdaad zoiets aan de hand) is dat mensen de omstandigheden waarin ze terecht zijn gekomen volledig aksepteren; dat ze slechts hun eigen houding veranderen en niet de wereld om hen heen. Daarom vind ik een kombinatie van determinuchterheid en ANARCHISME pas ideaal: de wereld proberen te veranderen �n daarover logies en nuchter blijven nadenken, zodat je niet bij de pakken neer gaat zitten, maar vrolijk door blijft gaan. Slachtofferigheid en VIJANDSDENKEN behoren vanuit een determinuchtere houding tot het verleden. 

DIENSTWEIGEREN - Het woord 'dienst' heeft een positieve klank: 'iemand een dienst bewijzen' enzo. Dat klinkt naar iets doen op basis van vrijwilligheid. Helaas bestaan er ook vormen van dienst op basis van DWANG, zoals militaire dienstplicht. Een radikale boikot (TOTAALWEIGEREN dus) levert, behalve voor sterk gelovigen, gevangenisstraf op, maar er zijn dappere lieden die zoiets niet uit de weg gaan. Een zeer vergaande vorm van BOIKOTTEN. Ook als de militaire dienstplicht afgeschaft is zal het mogelijk blijven op vele gebieden onvrijwillige diensten (dus zogenaamde plichten) te weigeren. Denk bijvoorbeeld ook aan het weigeren van het betalen van defensiebelasting. (Zie ook MILITARISME.) 

DIEPVRIES - Een diepvries is een ENERGIE-vretend APPARAAT, waarbij bovendien, net als bij de IJSKAST en de KOELKAST, vaak nog gebruik wordt gemaakt van stoffen die de ozonlaag aantasten. Hopelijk verandert dit snel, maar dan nog is en blijft een diepvries een apparaat waar je makkelijk buiten kunt. Groente, appelmoes en dergelijke kan je ook gewoon volgens de oude methode inmaken in potten. Een koele plaats is wel handig, daarvoor is een kelder het meest geschikt. Een prakties voordeel van VEGANISME is dat je meestal veel minder aan bederf onderhevige artikelen in huis hebt. Op die manier valt zonder kelder of ijskast, en zeker zonder diepvries, zeer goed te leven. 

DIEREN - Mensen zijn dieren, en muizen, mieren, maden en muilezels zijn ook dieren, evenals dassen. Dieren vormen een zeer gemengd gezelschap, maar er zijn dingen waarvan ik vermoed dat wij dieren die gemeen hebben, bijvoorbeeld het kennen van gevoelens als angst en pijn, en de neiging om die gevoelens te vermijden. Daaruit kan je afleiden dat ze zich prettig willen voelen. Een eerste voorwaarde voor prettig-voelen is vrijheid. ANARCHISME dus, ook voor andere dieren! Voor de verhouding tussen mensen en andere dieren houdt dat in: geen JACHT of visserij, geen slachthuizen, geen VEETEELT, geen bontkwekerijen, geen DIERENTUINen, geen HUISDIEREN, geen vivisektie, geen DIERPROEVEN, geen dieren vangen voor de wetenschap of voor een of andere verzameling, enzovoort. Kortom geen gesol en gesjoemel met andere dieren. Alle dieren vrij! 

DIERENTUIN - Gezellig aapjes kijken? Ik zal nooit ontkennen dat ik ontzettend genoten heb in dierentuinen. De beesten zijn gewoon leuk, en je ziet dieren die je anders misschien nooit te zien zou krijgen. Maar hoe meer je er over nadenkt hoe minder leuk het wordt. Wat zijn die kooien toch klein, en kaal. Wat zie je nu eigenlijk van die beesten? Voornamelijk hun buitenkant. Over de binnenkant kom je niet veel te weten, want je ziet nauwelijks gedrag, en het gedrag dat je wel ziet is vaak neuroties. Verveling, onvrede; alles behalve leuk om te zien. Naargeestig eigenlijk; niks aan, zo'n dierentuin. Dierentuinen zijn gebaseerd op het achterhaalde idee dat mensen het 'recht' hebben om DIEREN gevangen te houden. Maar mensen hebben niet het recht (wat is recht?) maar slechts de mogelijkheid om zoiets te doen - en mensen hebben ook de mogelijkheid met gevangenhouding en onderdrukking te stoppen! 
\Wat er dan moet met die dieren? Voor een deel zullen ze in hun oorspronkelijk leefgebied kunnen worden teruggezet. En voor de dieren waarbij dat niet mogelijk is zal de (ex-)dierentuin veel plek moeten inruimen, met een zo natuurlijk mogelijke omgeving voor het dier, met de mogelijkheid voor het beest om te spelen, avonturen te beleven. Niet de amusementswaarde van het dier maar de kwaliteit van het dierenleven moet bovenaan komen te staan. Daarnaast moeten dierentuinen natuurlijk onmiddellijk ophouden met het aankopen van 'nieuwe' dieren. Dierentuinen zijn net als CIRCUSsen en DOLFINARIUMs plekken om te BOIKOTTEN. Voor degenen die graag naar aapjes en andere leuke beesten kijken zijn er vele films, fotoboeken en video's; misschien een idee om dierentuinen om te bouwen tot bioskoopzalen gespesialiseerd in dierenfilms/video's. (Zie echter ook FOTOGRAFIE.) 

DIERLIJKE PRODUKTEN - Ik bedoel hiermee geen verloren veren van vrije VOGELS, of keutels van in het wild levende konijnen; ik bedoel door mensen gemaakte of behandelde dingen die afkomstig zijn van DIEREN. Dingen om te BOIKOTTEN. Bij een aantal produkten is het zeer duidelijk dat ze van dieren afkomstig zijn. VLEES, VIS, KAAS, HONING, WOL enzovoort. Maar er zijn ook onnoemlijk veel produkten waarin op onzichtbare wijze kleine beetjes dierlijke bestanddelen verwerkt zijn. Zo zit er op fotografiese film (zie FOTOGRAFIE) een laagje gelatine, en gelatine is gemaakt van slachtafval (in feite dus geen echt AFVAL, maar een bijprodukt van de vleesindustrie). In veel muziekinstrumenten zitten kleine stukjes LEER of wol. KONSEKWENTVEGANISTIES  betekent dat je voor allerlei dingen alternatieve oplossingen probeert te zoeken. En vergeet niet de produsenten achter hun broek te zitten! 

DIERPROEFVRIJE PRODUKTEN - Vaak gaat het hierbij om zalfjes, zeepjes en andere middeltjes. Als je dat soort produkten wilt gebruiken, let er dan dus op of ze dierproefvrij zijn. Zowel voor de gangbare als voor de dierproefvrije varianten echter geldt veelal dat ze volstrekt overbodig zijn, en dus ook onnodig het milieu (en/of je eigen GEZONDHEID) belasten. (Zie ook KOSMETIKA, SJAMPO, DEODORANT en ZEEP.) 
Wat andere produkten betreft, vaak zijn dingen niet bekend en is er moeilijk achter te komen of een produkt werkelijk dierproefvrij is, maar als iedereen er in winkels naar blijft vragen dan zal er steeds meer duidelijk worden. (Zie hieronder bij DIERPROEVEN.) 

DIERPROEVEN - Er worden proeven met(andere) DIEREN gedaan die als ze met mensen gedaan zouden worden massale verontwaardiging op zouden roepen. Ik denk dat bijna iedereen gruwelt bij het zien van zo'n foto van vastgeklemde konijntjes, die omdat ze zulke gevoelige ogen hebben (!) gebruikt worden voor het uitproberen van verschillende soorten KOSMETIKA. 
Vaak wordt, naast het dierenleed-argument het argument gebruikt dat dierproeven zeer onbetrouwbaar zijn. De diersoort mens verschilt teveel van andere diersoorten om iets zinnigs te kunnen zeggen over de uitkomsten van de proeven. Iets wat voor mensen uiterst giftig is kan voor een konijn neutraal of zelfs GEZOND zijn. Dit is echter geen sterk argument als je streeft naar het definitief afschaffen van dierproeven en ander dierenleed. (Want zodra van bepaalde proeven bewezen wordt dat ze wel betrouwbaar zijn sta je met je mond vol tanden.) 
Het alternatief is: heel veel produkten, die toch overbodig zijn, afschaffen, en de wel zinnige produkten zullen op mensen uitgeprobeerd moeten worden. Geheel op vrijwillige, open, eerlijke basis, en zonder kommersi‘le bijbedoelingen. (Zie ook hierboven bij DIERPROEFVRIJE PRODUKTEN.) 

DOLFINARIUM - Dol fijn vinden ze het heus niet in zo'n zwembad. Er gaan erg veel dolfijnen (vroeg) dood, dat begint al bij het vangen. Vaak zijn ze speels, ook in gevangenschap; ze maken er wat van. Heel verstandig van ze. Maar dat is geen reden om die leuke DIEREN gevangen te houden. BOIKOTTEN dus, dit soort (leed)vermaakplekken, evenals DIERENTUINen en CIRCUSSEN. En het stierenvechten natuurlijk, maar daar heb ik het al niet eens over. 

DRUKKEN - Er zijn verschillende soorten drukprosessen. De meest gangbare tegenwoordig is OFFSET. Dit proses is in de meeste gevallen, door het gebruik van FOTOGRAFIESE film, niet VEGANISTIES. Het zit er dik in dat er binnen enkele jaren andere systemen gangbaar worden, waarbij fotografiese film niet nodig is. (Die systemen bestaan al, maar zijn nu nog erg kostbaar.) In enkele offsetdrukkerijen is het ook nu mogelijk de fotografiese films te omzeilen, namelijk via een methode met elektrostatiese platen. Het levert iets minder fraai maar toch redelijk drukwerk op. Een andere druktechniek, ouder dan offset, is hoogdruk, ook wel boekdruk genoemd. Deze methode wordt nog bijna uitsluitend voor geboortekaartjes enzo gebruikt. Het mooie ervan (vind ik) is dat de gedrukte vorm echt in het PAPIER zit: je kunt meestal goed voelen of iets hoogdruk is. Het grote nadeel van deze methode is dat er met lood gewerkt wordt, wat ongezond is. Ook bij deze druktechniek wordt tegenwoordig trouwens vaak fotografiese film gebruikt. Dan heb je nog diepdruk, dit is een methode die alleen voor zeer grote oplages wordt gebruikt, en etsen, een spesiale vorm van diepdruk, juist voor zeer kleine oplages (waarbij je ook met allerlei milieuonvriendelijke en onveganistiese stoffen te maken krijgt als je niet oppast). Zeefdruk is een methode die bijna iedereen die wel eens een affiesje heeft gemaakt kent. Er bestaat tegenwoordig gelukkig milieuvriendelijke(r) zeefdrukinkt. Maar stensilen is misschien nog de minst vervuilende druktechniek, zonder inbrandapparaat dan, want zo'n ding is ook niet echt schoon te noemen. Veganisties is het in ieder geval wel. 
Duidelijk het snelst en het makkelijkst voor kleine oplages is kopi‘ren. Er bestaan tamelijk milieuvriendelijke apparaten, maar pas op voor de toner (het zwarte, of anders gekleurde, poeder), adem dat niet in, dat is erg longonvriendelijk! Kopieermachines ademen als ze aan staan ozon uit, en dat is in de lage luchtlaag waarin wij leven juist weer niet GEZOND(en het is helaas niet zo dat die ozon haast maakt richting gat-in-de-ozonlaag). KRINGLOOPPAPIER is prima te gebruiken, zowel bij drukken als bij kopi‘ren. Er komt iets meer stof vrij dan bij nieuw papier, omdat de vezeltjes wat korter zijn. De machine moet daarom iets vaker schoongemaakt worden, dat is alles. 

DRUPPELS - 'Wat helpt dat nou om in je eentje je gedrag te veranderen. Zolang de grote meerderheid doorgaat met vervuilen enzo, blijven individuele veranderingen gerommel in de marge.' Zo redeneren sommige mensen. Een vreemde redenering eigenlijk. Een druppel op een gloeiende plaat maakt de plaat koeler, dat kan niet anders. Vele druppels vormen samen een plas. Wie zal zeggen dat niet net jouw druppel de doorslag geeft? Een heel dik boek bestaat uit betrekkelijk dunne bladzijdes, maar zou het geen belangrijk effekt hebben als je een van die bladzijdes rood zou kleuren? Reken maar dat zoiets opvalt als je het boek doorbladert. Afwijkende idee‘n en bijbehorend gedrag vallen op, en dat niet alleen. Ze roepen ook vragen op; achter dingen die eerst als vanzelfsprekend ervaren werden komen ineens vraagtekens te staan. Vraagtekens zijn een prikkel tot nadenken. Afwijkend gedrag kan aanstekelijk werken en roept minstens diskussie op. (Zie ook bij bij ANDERS, AFWIJKEN en VERANDERINGSGEZINDHEID.) 

DWANG - De WERELD veranderen, dat kunnen mensen zelf doen. Sterker nog: op een andere manier zal het niet lukken de wereld te verbeteren. Geen dwang maar FILOSOFIE! WETTEN, REGELS, dwingende voorschriften, gevangenissen, legers, wapens, politie en andere vormen van MACHT; het zijn een soort noodgrepen, ouderwets eigenlijk, dingen die horen bij een wereld waarin nog niet genoeg, lang niet genoeg, gefilosofeerd wordt. Zolang mensen geen zin hebben om net zolang door te denken en te praten totdat ze het in grote lijnen met elkaar eens zijn, zolang er niet naar KONSENSUS gestreefd wordt, zullen meningsverschillen niet op een bevredigende manier opgelost worden. Dan wordt er gevochten, of er zijn scheidsrechters. Maar die scheidsrechters zijn partijdig, ook al doen sommigen hun best onpartijdig te zijn, want hun oplossingen blijven binnen de wetten. Zolang er niet volop gefilosofeerd wordt zal de KORTZICHTIGHEID die de huidige ellende veroorzaakt blijven bestaan. Dwang verandert hooguit de buitenkant van het gedrag van mensen, niet hun gedachten. IJveren voor een betere (milieu)wetgeving lijkt me dan ook dweilen met de kraan open (wat weinig ekologies verantwoord is)! Dwang en wetten zorgen er voor dat mensen zich verschuilen achter andere mensen. Het is nodig dat alle mensen zelf de VERANTWOORDELIJKHEID nemen voor hun beslissingen. 

DWARSE EKONOMIE - Een term voor mensen die zich niet thuisvoelen in de gangbare EKONOMIE. Dwarse ekonomie staat haaks op de gebruikelijke, is niet hi‘rarchies en wel prikkelend. (Zie GELD, RENTE, KAPITALISME, SOCIALISME, KOMMUNISME, LETS en KADOOTJESEKONOMIE.) 

E

EKOLOGIE - Eko? Ja, h� h�, logies! Mensen zijn net als paarden en paddestoelen afhankelijk van hun omgeving. Dat geeft niks, toch?! Op de een of andere manier vinden veel mensen het moeilijk om die afhankelijkheid gewoon toe te geven. Ze doen net alsof mensen de NATUUR niet of nauwelijks nodig hebben. Ze houden, duur gezegd, geen rekening met het ekosysteem. Een ekosysteem is een groep planten en DIEREN en andere levende wezens (zoals schimmels, virussen, bakteri‘n en paddestoelen) die elkaar in een bepaalde verhouding nodig hebben om in leven te blijven. LEVEN, en ook dat vergeten die mensen, is iets heel bizonders in dit heelal. Dood is doodnormaal, leven is de uitzondering. Leven hangt aan een dun draadje. Dat draadje kan gemakkelijk breken. Ook zo'n ekosysteem hangt dus aan een dun draadje. Och, is de houding van veel mensen, het zal zo'n vaart niet lopen met de luchtvervuiling, met de noem maar op. 'Ze verzinnen er wel wat op.' En soms is dat ook zo. Er wordt ontzettend veel verzonnen zelfs. Maar bijna nooit zijn het echte oplossingen. Het probleem wordt verschoven waardoor er weer nieuwe problemen ontstaan. Nog ergere problemen soms. Dat is het gevaar van puur techniese oplossingen. En een gevaar van een EKONOMIE waar GELD de drijfveer is. Ekologies denken is denken over samenhangen, is proberen tot de beste oplossingen te komen voor mensen en andere dieren en zoveel mogelijk voor alles wat verder leeft. Ekologie komt v——r ekonomie! 

EKOLOGIES BOUWEN - Ook in de bouw worden talloze materialen gebruikt die slecht zijn voor het MILIEU. Het werken met milieuvriendelijkere materialen is een van de aandachtspunten bij het ekologies bouwen. Ook wordt rekening gehouden met de GEZONDHEID van de mensen die de huizen bouwen en de mensen die er in komen te WONEN of te WERKEN. Beton wordt liefst vermeden, en dat geldt nog sterker voor kunststoffen, aluminium en tropies hardhout. Het lastige is dat er eigenlijk aan alle bouwstoffen bezwaren kleven. Bakstenen bijvoorbeeld worden gemaakt van rivierklei en moeten gebakken worden, wat bakken ENERGIE kost. Voor hout moeten bomen gekapt worden. Vaak wordt hout uit skandinaviese landen gebruikt omdat daar als het goed is (daar zijn wel eens twijfels over) voor elke boom die gekapt wordt een nieuwe boom geplant wordt. Maar dan zit je dus wel weer met het vervoer, wat ook energie kost. Het minst milieu-onvriendelijk is leem, vooral als dat dichtbij gedolven kan worden. 
Verder zijn er allemaal dingen mogelijk om te zorgen dat er niet onnodig veel koude lucht in je huis komt. Dubbele ramen, enzovoort. (Al deze moeite omdat we ooit onze vacht verloren en het ondanks dat feit nodig vonden in koude streken te gaan wonen.) 
Op het gebied van ekologies bouwen en wonen is al een hoop leuks bedacht. Een PLANTENWATERZUIVERING voor de zuivering van grijswater (dat is afvalwater zonder poep en pies), een KOMPOSTPLEE voor het komposteren van groente- en fruitafval, voor poep en pies en ander organies AFVAL. Een windmolen voor de energie van je hele huis, of voor meerdere huizen. Een systeem om REGENWATER op te vangen. Klimop tegen de muren. Gras of vetplantjes op het dak. Zonnekollektoren voor warm WATER. (Zie ook bij BEHANG.) 

EKOLOGIESE LANDBOUW - (BIOLOGIESE)LANDBOUW die het ekosysteem niet verstoort, kan dat? Helemaal niet verstoren is onmogelijk want het blijft mal om een aardappelen- of graanveld aan te leggen. Voor insekten en andere DIEREN die van nature op dat voedsel zijn gespesialiseerd is zo'n veld natuurlijk een luilekkerland. Geef ze eens ongelijk dat ze zich volvreten en dat ze al hun vriendjes en familie over laten komen. Ekologiese landbouw zal dus altijd kleinschalig moeten zijn. Maar voor die kleine BEESTJES is ook kleinschalige landbouw nog een groots festijn. Daardoor kom je soms wel eens een paar van die beestjes tegen temidden van je VRANTEN. (Zie ook ONGEDIERTE.) Naast het BD-keurmerk (zie BIOLOGIES DYNAMIESE LANDBOUW) heb je het EKO- keurmerk. Beide staan min of meer kleinschalige landbouw voor. Beide vermijden chemiese TROEP. Maar waar BD zich beroept op een astrologiese zaaikalender blijft EKO nuchter met beide benen op het aardappelveld staan. Bij beide vormen van ekologiese landbouw wordt helaas dierlijke mest gebruikt. Zie daarom ook VEGANISTIESE LANDBOUW. 

EKONOMIE - Wie snapt er ŽŽn snars van ekonomie? Is het eigenlijk wel iets? De kranten staan vol met dollarkoersen, aandelen, RENTE-voeten, paniek of gezapigheid op de beurs. Allerlei mensen maken zich een groot deel van hun leven druk om iets wat er misschien wel niet is; kan dat? Op zich kan dat. Dat gebeurt wel vaker. Bedenk eens hoeveel TIJD er gestoken is (en wordt) in het exakt uitrekenen van horoskopen, om slechts ŽŽn voorbeeld te noemen. Als maar genoeg mensen net doen of iets nietsigs iets belangrijks is dan lijkt het wel wat. En dat kan zeer verdragende en zeer vervelende gevolgen hebben. Of kunnen we het beter over een andere boeg gooien? Ekonomie is wel degelijk iets! Het is een manier waarop mensen onderling dingen regelen om in hun levensonderhoud te voorzien. Het is een manier om te voorkomen dat iedereen volkomen ZELFVOORZIENEND moet zijn. Okee, niks op tegen. Maar... laat ekonomie dan ook niet meer zijn dan dat! De ekonomie van het KAPITALISME is gebaseerd op hebzucht. Het is de ekonomie van het nooit genoeg. Nooit iets doen zonder dat je er zelf beter van wordt. Het uiteindelijke gevolg is rampzalig voor de hele WERELD. Het direkte gevolg is rampzalig op kleinere schaal. 
De kommunistiese ekonomie heeft gefaald zegt men. (Zie KOMMUNISME.) Maar wat was er nu eigenlijk zo kommunisties aan die ekonomie? Planning van bovenaf in plaats van partikulier initiatief. Staatskapitalisme in plaats van het kapitalisme van de zogenaamd vrije ondernemers. Hopelijk is hiermee voorgoed ontzenuwd dat er iets te verwachten valt van een systeem dat mensen aan banden legt. Is er dan geen goeie oplossing? Betekent vrijheid automaties vrijheid om jezelf te bevoordelen ten koste van anderen? Is de enige manier om uitbuiting te voorkomen beperking van de vrijheid? Er is, lijkt mij, maar ŽŽn oplossing: een wereld waarin iedereen elkaar het beste gunt, een wereld waarin elk spoor van VIJANDSDENKEN ontbreekt, waar ANARCHISME vanzelfsprekend is. Een wereld waarin iedereen elkaar als beste vriendin of vriend behandelt. Met je beste vriend/vriendin doe je toch ook niet aan ekonomie?! Behalve aan... KADOOTJESEKONOMIE! 

ELEKTRISITEIT - Vroeger was alles heel anders. Toen was er nog geen elektrisiteit, althans niet hanteerbaar voor mensen - de bliksem was er al lang natuurlijk. Het is handig om te bedenken dat zonder elektrisiteitgedoe best te leven valt. Dat schijnen mensen nogal eens te vergeten. Ze zijn het gewend, ze zijn verwend geraakt. Een deel van de stroom komt van kolen- of gascentrales, die veroorzaken een hoop luchtvervuiling (zure regen/broeikaseffekt). Een ander deel van het gewone elektrisiteitsnet haalt de stroom uit kernsentrales. Dat laatste alleen al is genoeg reden om die stroom te BOIKOTTEN (bijvoorbeeld door minder elektrisiteit te gaan gebruiken, te protesteren bij energiebedrijven en door je aan te sluiten bij een windmolenprojekt). 

ENERGIE 1 - Je kan een hoop doen en laten om energie te BESPAREN. Lekker in bed gaan zitten bijvoorbeeld, in plaats van de KACHEL aan doen. Of een dikke trui aantrekken. Of niets van dat kleumerige gedoe maar juist een eind gaan hollen. (Niet teveel zweten dan, anders moet je weer doesjen - wat trouwens ook heerlijk kan zijn tegen de kou, hoewel sommigen de voorkeur geven aan een warm bad, maar erg EKOLOGIES verantwoord is zo'n oplossing natuurlijk niet.) Snachts de WAAKVLAM van de geiser uit natuurlijk, en zo nog heel veel meer dingen. Gemakkelijk zelf te bedenken, en als dat niet lukt kan je het altijd nog opzoeken. In een van de vele milieutipsboekjes. (Zie ook bijvoorbeeld bij APPARATEN, KOELKAST, STOFZUIGER en EKOLOGIES BOUWEN.) 

ENERGIE 2 - Mensen denken vaak dat het veranderen van hun eigen gedrag zoveel energie zal kosten dat er geen energie meer over is voor het voeren van AKTIE en het anderszins beInvloeden van de buitenwereld. Het lijkt op die manier een kwestie van —f —f, en de voorkeur van veel politiek aktieve mensen gaat daarbij uit naar het reageren op de buitenwereld. (En ook bij de POLITIEK niet-aktieve mensen is KONSEKWENT milieuvriendelijk gedrag een zelfdzaamheid.) Ik denk dat het veranderen van je eigen gedrag (of het nou om ROKEN, AUTO-rijden, hetero-eenzijdigheid, natuurverpesting, sexisme, racisme of dieronvriendelijkheid gaat) een kwestie is van zeer krities nadenken en bereid zijn om alles op losse schroeven te zetten, een kwestie dus van FILOSOFEREN. De energie die je daar in stopt zal als resultaat hebben dat je ook over de buitenwereld en het veranderen daarvan nagedacht hebt. Zelf veranderen en de WERELD veranderen zijn twee handen op ŽŽn buik. 

ENVELOPPEN - De meeste enveloppen die je via de post binnenkrijgt zijn prima geschikt voor HERGEBRUIK. Je kunt het beschreven deel beplakken met spesiaal daarvoor bedoelde hergebruiketiketten, of bijvoorbeeld met brede stroken (van dat bruine) papieren plakband. 

F

FAARB - Het schijnbare tegendeel van BRAAF, maar in feite niet wezenlijk ANDERS. Je bent faarb wanneer je de neiging hebt altijd overal tegen in te gaan, ongeacht of je het ergens mee eens bent of niet. Of je bent het eigenlijk altijd per definitie overal mee oneens, zo erg kan het zelfs zijn. In de zogenaamde puberteit komt bij de meeste mensen veel faarbheid om de hoek kijken. Generatiekonflikt wordt zoiets dan deftig genoemd. Vaak zijn de ouders/opvoedersters braaf; de opgroeiende zet zich daar tegen af. Het lastige is dat er aan faarbheid een kritiese kant lijkt te zitten: faarbe mensen passen zich in elk geval niet aan. Daardoor lijken faarbe mensen in elk geval een stap verder te zijn dan brave. Maar 'verder' in welke richting? En passen ze zich echt niet aan? Komt 'altijd het tegendeel doen' niet net zo goed neer op aanpassen, is het niet een even kwalijke vorm van onzelfstandigheid als braafheid? 
De ontwikkeling van eigenwijze peuter naar zelfstandig volgroeid mens hoeft in elk geval noch via braafheid noch via faarbheid te lopen. Hoewel erg veel mensen een mengeling van braaf- en faarbheid in zich dragen zijn deze 'eigenschappen' in het geheel niet noodzakelijk. Ze zijn te missen als kiespijn. Opvoedersters (=iedereen) doe je best! 

FA‚ADISME - Dat is: waarde hechten aan dat wat puur buitenkant van mensen is. Heel veel mensen doen aan facadisme, bij zichzelf en/of bij anderen. Ze hebben bewust of onbewust een soort schoonheidsideaal, of meerdere van dat soort buitenkantige idealen in hun hoofd. Ze tutten zich op, ze betreuren het dat hun neus scheef staat, of dat hun borsten te groot of te klein of te middelmatig zijn, of ze zijn trots op het feit dat hun hoofdhaar nog steeds weelderig groeit. Ze vinden bepaalde mensen 'mooi' en bepaalde andere mensen 'lelijk', en ik geloof ze niet als ze zeggen dat dat verder van geen enkel belang is. Ze zeggen: 'het is een heel mooie vrouw, maar tKch is ze niet aardig,' of: 'hoewel hij erg lelijk is mag ik hem graag.' Facadisme is onredelijk en diskriminerend. Onredelijk omdat de schoonheidsnormen heel betrekkelijk zijn; je zou met een beetje moeite iedereen mooi kunnen vinden en met even weinig moeite iedereen lelijk. (Probeer dat maar eens, je zult zien dat het lukt. En als je alle NORMEN over wat mensen mooi of lelijk maakt van alle kulturen bij elkaar optelt zal eveneens blijken dat iedereen in beide kategori‘n in te passen is.) Facadisme is diskriminerend omdat het mensen puur vanwege hun uiterlijk (iets waar ze zelf niet voor hebben kunnen kiezen - ik heb het hier over het onopgesmukte, onaangeklede uiterlijk) ingedeeld worden. 
'Schilderijen kan je toch ook mooi vinden, en dat is toch gewoon een kwestie van smaak,' zo reageren veel mensen, 'waarom zou je dan bij het uiterlijk van mensen niet van mooi en lelijk kunnen spreken?' Maar wat uiteindelijk een mooi schilderij mooi maakt is niet het pure uiterlijk maar datgene wat de schilder(es) er ingestopt heeft. Er zijn geen vaststaande normen voor hoe een schilderij er uit dient te zien; wat uiteindelijk aanspreekt dat is de inhoud van een schilderij. 
Sommige mensen zeggen dat ze het woord 'mooi' bij mensen gebruiken als ze mensen leuk of boeiend vinden. Als ze het dus over de uitstraling hebben die een persoon heeft, over het innerlijk dus. Dat kan natuurlijk; maar het woord mooi vind ik in zo'n geval verwarrend, evenals het woord lelijk. 
In een WERELD zonder facadisme verwacht ik dat mensen geen behoefte meer zullen voelen om zich op te tutten, om hun uiterlijk te veranderen, om in kleren te lopen die niet lekker zitten. Het blijft natuurlijk wel zo in deze koude streken dat mensen kleren zullen dragen, ook al zal alle preutsheid en schaamte rond het blote lijf verdwenen zijn. Zie ook bij KLEDING, KOSMETIKA, UITERLIJK. (En zie de boekenlijst achterin.) 

FANTASIE - Ergens is het gewoon een kwestie van meer fantasie: fantaseer hoe je de WERELD zou willen hebben en wat daarvoor nodig is... 

FIETS - Fietsen zou GEZOND zijn, ware het niet dat er zoveel mensen niet fietsen, waardoor er veel uitlaatgassen rondzweven. Fietsen zou veilig zijn, ware het niet dat er zoveel mensen niet fietsen, waardoor er veel blik de WERELD rond raast. Ondanks deze nadelen heeft de fiets nog altijd vele voordelen boven de AUTO (dat ding heeft geen voordelen, of je moet ego•sme een voordeel vinden), of het OPENBAARVERVOER. Je kunt meestal dichter bij je doel komen. Je bent niet opgesloten. Je bent ondanks alles lekker buiten, je kan van alles vervoeren, je kan ook je fiets aan de hand meenemen als je een lekke band hebt (probeer dat maar eens met een auto). Je kan kruipdoorsluipdoor roetes gebruiken, je kunt nog net langs geparkeerde vrachtwagens enzovoort. En fietsen schijnt de minste ENERGIE te kosten van alle soorten vervoer (inklusief lopen)! 

FILOSOFIE - Alle mensen hebben de mogelijkheid om te filosoferen. Filosofie zou niet slechts iets moeten zijn voor hobbiisten, vakidioten en wat vriendelijker gezegd de spesiaal zeer geInteresseerden, maar voor iedereen. Filosoferen bestaat voornamelijk uit vragen stellen, en dat kan ieder kind. Misschien is het grootste probleem dat er tussen oudere mensen vaak maar zo weinig kinderen zitten... 

FOTOGRAFIE - Als je VEGANISTIES wilt zijn kan je maar beter met fotografie ophouden, zo is het althans nu (nog) gesteld. Op fotografiese film zit een laagje gelatine, spul dat zo ongeveer rechtstreeks uit het slachthuis komt. Zelfs voor vegetari‘rsters een probleem, daar ook zij tegen het slachten van DIEREN zijn (en zonder slacht geen slachtafval). Verder gaat fotografie helaas ook nog steeds gepaard met akelige chemiese stoffen. Als je zelf ontwikkelt moet je die stoffen in elk geval niet door de gootsteen gooien, maar bij een CHEMIES AFVAL-depot inleveren. Uit fixeer wordt zilver teruggewonnen. (Zie ook OFFSET.) 

FRISSE LUCHT - Natuurlijk houdt iedereen van frisse lucht, maar toch is ook dat weer een tamelijk betrekkelijk begrip. Wat de een fris noemt daarvan gaat een ander zo'n beetje kotsen, en wat velen onfris vinden dat vinden anderen juist lekker: okselluchtjes, of de lucht van knoflook uit de mond van een ander. 
Dingen die doorgaan voor fris maar dat in feite helemaal niet zijn dat zijn de zogenaamde WC-verfrissers. Meestal zijn ze zeer milieuvervuilend, vooral die blokjes die je in een PLESTIK houdertje in de pot moet hangen. Spuitbussen, ook al zijn ze misschien zonder ozonlaagaantastend goedje, blijven ondingen: de VERPAKKING, en de inhoud die je inademt. En dat allemaal om niet te hoeven ruiken dat er af en toe in zo'n plee gepoept wordt. Als je het echt zo vies vindt, zet een raam open, hou je neus dicht of neem een KOMPOSTPLEE! 

G

GASAANSTEKER - Het gas kan je aansteken met LUSIFERS of met een gasaansteker met een vuursteentje erin. Welke van die twee het minst milieu-onvriendelijk is weet ik niet. Voor de lucifers moeten bomen worden gekapt, en bovendien is de lijm die voor de kopjes van lucifers gebruikt wordt vaak niet VEGANISTIES; de gasaanstekers zijn in het beste geval van metaal: het kost een hoop ENERGIE om zo'n ding te maken. Hoe weeg je zoiets af? En wat voor stoffen verspreiden lucifers als je ze aansteekt? Vanaf dat moment zit je denk ik beter met de gasaansteker (met vuursteentjes of een pi‘zo-element). 

GELD - Er zijn (in de streek waar wij WONEN) slechts weinig mensen die er buiten kunnen. Sommige zwervers die afgedankte patat uit vuilnisbakken eten die kunnen het misschien (al dan niet noodgedwongen) en misschien leeft er hier en daar nog iemens die geheel ZELFVOORZIENEND is; dat moet dan iemens zijn die eigen groente teelt en verder genoegen neemt met weinig. De meeste mensen denken echter veel nodig te hebben. En dat terwijl alle andere diersoorten het zonder geld rooien! 
Natuurlijk, geld is een mogelijkheid, een handig ruilmiddel zelfs. Maar is ruilen (al dan niet via geld) wel noodzakelijk? Het lijkt me slechts nodig zolang mensen elkaar wantrouwen, zolang mensen er niet op durven te vertrouwen dat anderen hen in moeilijke tijden zullen helpen. Binnen kleine groepen mensen is zo'n vertrouwen mogelijk; in woongroepen, kommunes, families en vrienden/vriendinnenkringen lukt het vaak prima om zonder gebruik van geld of andere ruilmiddelen te leven. Waarom de kring van mensen waarop je kan rekenen niet groter maken? Waarom meevoelen beperken tot de mensen vlak om je heen? (Zie MEEVOELVERMOGEN.) Geld is een gevolg van slecht met elkaar omgaan, maar het blindelings gebruik ervan veroorzaakt dat mensen n—g slechter met elkaar omgaan. Zie ook bij LETS, ARMOEDE, KAPITALISME, EKONOMIE en RENTE. 

GENIETEN - Van de volle MAAN, van een warm plekje in de ZON, of van het schrijven van een boek over hoe de WERELD kan veranderen. Van het luisteren naar muziek van Bach of van het lezen van gedichten van Sappho. Hoe kan je nou genieten van de zon of van Sappho als er zowel dichtbij als ver weg zoveel ellende op de wereld is? Dat kan, en dat is maar goed ook. Want aan een gevoel van SCHULD heeft geen wezen wat en ook OPOFFERING is geen oplossing. De wereld veranderen gaat het best als je jezelf niet vergeet. Dus niet vergeten zelf te veranderen (zie VERANDERINGSGEZINDHEID) maar zeker ook niet vergeten te genieten! (Zie verder bij DETERMINUCHTER.) 

GEREEDSCHAP - Gereedschap van slechte kwaliteit zou nooit geproduseerd moeten worden natuurlijk. Toch liggen vele winkels er vol mee. (Een van de vele 'bijwerkingen' van KAPITALISME.) Als niemens slecht gereedschap zou kopen zou er op den duur alleen nog goed gereedschap gemaakt worden. Goed gereedschap is natuurlijk duur, maar beter een goeie dure zaag en daarmee samen met je buren doen dan een slechte goedkope zaag die snel aan vervanging toe is. Op zich is het belachelijk om dingen die je maar een keer per half jaar gebruikt als privŽ-BEZIT te hebben. Het moet mogelijk zijn om met vrienden en/of buren bepaalde dingen te delen. (Zorgvuldigheid is daarbij wel hard nodig, maar dat z—u geen probleem hoeven zijn.) 

GESLACHTEN - Geslachten bestaan evenmin als rassen. Beide aanduidingen slaan als je er over nadenkt slechts op kleine, puur UITERLIJKE verschillen, die geen belangrijke gevolgen zouden h—even hebben. Mannen zien er (meestal) anders uit dan vrouwen; nou �n? Misschien zijn mannen over het algemeen gemiddeld iets sterker; nou �n? Dat ze slimmer zouden zijn is tot nu toe nergens uit gebleken. Ook niet, overigens, dat ze dommer zouden zijn. Wel dat ze op dit moment, gemiddeld, anders zijn, althans anders doen. Minder gevoelig vaak, minder op personen en meer op dingen gericht dan vrouwen. Dan de meeste vrouwen. Deze dingen hoeven echter niet zo te blijven; iedereen heeft de mogelijkheid om zich aan te passen, maar ook kan iedereen de keuze maken ANDERS te gaan denken en handelen. 
Op de een of andere manier vinden veel mensen het een aantrekkelijk idee om aan het indelen van de mensheid in twee geslachten vast te houden. Ze zijn zelfs bang dat het anders saai wordt; alsof een mensheid bestaande uit personen die zo'n indeling niet van belang vinden niet zou kunnen bestaan uit stuk voor stuk verrassende persoonlijkheden. Juist wanneer de geijkte beelden weg vallen is de kans op verrassing heel groot. 
Er zijn verschillende mogelijkheden om op een konkrete manier het indelen in geslachten ter diskussie te stellen: je kunt op allerlei formulieren weigeren in te vullen of je een vrouw of een man bent (zet er, ook als je het meent toch te moeten invullen, kommentaar bij in de trant van 'van geen belang', of 'niet van toepassing'). Je kunt ook proberen dat je noch kwa gedrag, noch kwa 'uitdossing' makkelijk te plaatsen bent. Let wel op dat je hierbij niet in de FA‚ADISME-valkuil tuimelt... 

GEVOEL - Er zijn veel mensen die een scheiding maken tussen voelen en denken, alsof het om twee zeer verschillende dingen zou gaan. Daardoor kan er een groot verschil zijn tussen wat mensen zeggen en wat ze doen, en er kunnen tegenstrijdigheden in hun gedrag zitten, of in wat ze zeggen, die als het ware voor kennisgeving aangenomen worden. Hierdoor blijft veel onekologies en anderszins onwenselijk gedoe voortbestaan. 
Door veel mensen die die scheiding tussen voelen en denken aanbrengen wordt een van die twee verwaarloosd. Sommigen zetten het denken op een voetstuk, anderen zijn, vaak als reaktie op dat gevoelloze denken, voornamelijk met hun gevoelens bezig. Maar voelen en denken zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Gevoelens zijn er om serieus genomen te worden, en gevoelens serieus nemen betekent dat je ze bewust durft te voelen en tegelijk krities bekijkt. Want gevoelens zijn wel erg belangrijk maar niet heilig. Gevoelens (ik heb het hier over gevoelens in de zin van stemmingen) zijn namelijk uiteindelijk altijd konklusies van eerder denken, en je kan bij dat eerdere denken een denkfout gemaakt hebben. Menselijke hoofden zijn (net als alle andere hoofden vermoed ik) nu eenmaal niet onfeilbaar. 

GEWOONTE - Veel mensen zijn de slaaf van hun gewoontes. Dat is heel erg. Heel erg onzelfstandig van ze. Ze m—eten KOFFIE. Van wie moeten ze dat? Van hun gewoonte. Ze m—eten VLEES. Ze m—eten ROKEN. Ze m—eten TELEVISIE kijken. Ze m—eten KAUWGOM kauwen. Ze m—eten sjokola en SUIKER vreten. Allemaal dingen die ze ook zouden kunnen laten. Als ze maar niet zo onder de plak zaten. 
Veel mensen zien hiervan het probleem niet in (je hebt altijd slaven die zeggen niets liever te willen dan slaaf te zijn), die mensen die laten we maar even in hun rook gaarstoven. Maar wat met de mensen die wel willen maar (naar hun zeggen) niet kunnen? Volgens mij kan het uiteindelijk altijd. Je hoeft alleen maar bereid te zijn je idee‘n eens grondig te herzien. Achter elke keus van elk mens zitten idee‘n, en veel van die idee‘n zijn na grondige analyse onredelijk te noemen. Denken dat je een of ander zogenaamd genotmiddel per se nodig hebt is een voorbeeld van zo'n onredelijk idee. 
De meest radikale keuze die je kunt maken is het definitief stoppen met het tot je nemen van al deze middelen. Je zult dan merken dat dit ook sosiale konsekwenties heeft. Anderen noemen je 'ongezellig' en 'flauw' en 'BRAAF'. 'Braaf ' omdat je niet meedoet aan iets waarvan iedereen weet dat het ongezond is, dat er risiko's aan verbonden zitten. 'Flauw' omdat je een algemene kode doorbreekt, 'ongezellig' omdat ze denken (of zichzelf proberen wijs te maken) dat uiterlijke, materi‘le dingen als ALKOHOL, koffie of roken iets met gezelligheid te maken zouden kunnen hebben. Het doorbreken van dit soort oppervlakkige gezelligheid lijkt me erg nuttig. 

GEZONDHEID - Een erg belangrijk iets, dat staat geheel buiten kijf. Als je goed geInformeerd bent en doordacht leeft en daarnaast ook nog wat geluk hebt maak je een redelijke kans op een goede gezondheid. Tot op een bepaalde leeftijd dan. VEGANISME is, behalve voor de gezondheid van DIEREN, ook voor je eigen gezondheid aan te raden (maar let daarbij op VITAMINE B12), en daarnaast zijn er de dingen die iedereen wel weet: veel naar buiten gaan (de lucht binnen is meestal nog meer vervuild dan die buiten), veel bewegen (FIETSEN, lopen, touwtjespringen), niet ROKEN, enzovoort. Zie ook bij ALKOHOL. 
Veel kritiese mensen hebben terecht een hekel aan een groot deel van de gangbare mediese benadering. Je wordt daar vaak behandeld als een exemplaar, een nummer, een van de velen, met een alledaagse of juist een zeer interessante ziekte. Je lijf wordt vaak niet als een geheel gezien, laat staan dat je als een heel persoon met idee‘n en GEVOEL gezien wordt. Een reaktie van veel mensen daarop is dat ze de wetenschappelijke benadering de rug toekeren en allerlei zogenaamde natuurgeneeswijzen in de arm nemen. Omdat daar wel vaak aandacht voor de hele persoon is wordt veel vaags en onduidelijks op de koop toe genomen - een erg dure koop meestal. (Zie ook HOLISME.) Het wachten is op een derde benadering: met de kritiese houding, de grondigheid en de diepgang van de wetenschap en het 'menselijke' (ik bedoel dat dit keer positief) van de alternatieve stromingen. En zonder DIERPROEVENnatuurlijk. (Zie ook MEDISIJNEN.) 

H

HAARWASSEN - Vroeger waste ik mijn haar ongeveer drie keer per week met SJAMPO. Het mocht niet baten. De eerste dag was het kurkdroog, de tweede dag leek het normaal, de derde dag droop het bij wijze van spreken alweer van het vet. Sinds ik ben afgestapt van het gebruik van sjampo en zeep lijkt het evenwicht van vet en droogte op mijn hoofdhuid hersteld. De moraal van dit verhaal is dat sjampo (evenals ZEEP) meestal onnodigen vaak zelfs schadelijk is. Het onttrekt bijvoorbeeld teveel vet aan je (hoofd)huid, waardoor die huid als een idioot mŽŽr vet gaat maken. Waardoor jij je haar n—g vaker gaat wassen, enzovoort. Alleen als je haar verschrikkelijk vies of vet is kan sjampo (of wat andere zeep) uitkomst bieden. Sjampoloos door het leven gaan, dat lukt prima, dat weet elk beest met een vacht! 

HALFHEID - Halfheid is een woord van Multatuli. Het is iets tussen leegheid en volheid in. Een soort veilig middengebied. Veel mensen bewandelen dat gebied. Of liever nog: ze rijden er zachtjens doorheen met de AUTO. (M�t katalysator; wat dacht je dan?!) Ze staan af en toe stil op een picknickplaats, alwaar ze (uit PLESTIK bekertjes die ze HERGEBRUIKEN) hun KOFFIE drinken, waar ze een sinaasappeltje schillen en hun boterhammen met KAAS eten, waarna ze hun supermarktkoekjes oppeuzelen. De VERPAKKING gooien ze netjes in de prullebak (althans, wanneer er een in de buurt is). Ze lopen nog een ommetje, zeggen 'o wat mooi toch zo'n natuurgebied' en stappen weer welgemoed in de auto. Dag NATUUR! 

HENGELEN - Vissen hebben GEVOEL, maar of hengelaars het hebben? Kijk, dat mensen het leuk vinden om de hele dag op een klapstoeltje aan de waterkant te zitten, daarover kan ik me soms verbazen, maar ik heb er geen moeite mee. Maar waarom er niet gewoon rond voor uitkomen dat je zin hebt om te niksen? Waarom zo'n hengel er bij slepen? Opdat het nog een beetje stoer lijkt? Of vinden ze het echt leuk om vissen te kwellen? Hou op met hengelen, dobber zelf! (Zie ook bij VIS.) 

HERGEBRUIK - Het is te zot om los te lopen als je ziet wat er in de streek waar wij WONEN allemaal wordt weggegooid. Ik blijf er naar streven om mijn prullemand geheel leeg te houden en kijk de inhoud elke keer krities na: moet dit echt weg? Veel dingen kunnen op de een of andere manier hergebruikt worden, is het niet door jezelf dan is het wel via een tweedehandswinkel of een kringloopwinkel. (Zie ook bijvoorbeeld bij EKOLOGIE en AFVAL.) 

HOLISME - Holisme zegt dat het geheel belangrijk is, daarmee ben ik het eens. Maar het zegt ook dat het geheel mŽŽr is dan de som van de delen en daarmee ben ik het niet eens; het geheel is slechts anders dan de som der delen. Waarom ik dit woord opneem in dit boekje? Omdat holisme terug te vinden is in veel alternatieve bewegingen. Vooral in de new age beweging. En omdat die vage bewegingen soms tegen links aanhangen en vaak verweven zijn met de natuurvoedingshoek vind ik het nodig om te zeggen dat ik holisme kortzichtig vind. Evenals het omgekeerde: het geheel uit het oog verliezen, dat is ook kortzichtig. Dat laatste kan je als de gangbare MENTALITEIT zien: artsen die bij ziektes niet naar de gehele persoon kijken, maar eenvoudig een ziek onderdeel willen wegsnijden. (Zie GEZONDHEID.) Ook maatschappelijk is er binnen de gangbare opvattingen sprake van zo'n soort 'deeldenken': het normaal vinden dat groepen elkaar bestrijden vanuit belangentegenstellingen. Dat m—et wel een strijd-maatschappij opleveren. Maar de holistiese maatschappijvisie staat me evenmin aan; die loopt ook de kans op iets engs uit te komen: een maatschappij waarin het geheel z—veel meer waard wordt gevonden dan de som van de individuen dat er geen ruimte meer is voor AFWIJKEN en ANDERS zijn. (Zie ook ANARCHISME en INDIVIDU.) 

HONDEPOEP - 'Watch your steps,' heet een aan Amsterdam opgedragen stuk muziek van een amerikaanse jazzgroep. En zo is het, en niet alleen in Amsterdam. In de middeleeuwen poepten ook mensen gewoon op straat, maar dat wordt nu door bijna iedereen zeer smerig gevonden. Is hondepoep minder vies dan mensepoep? Dat vraag ik me af. Kan een spelend kind van een hondedrol in de zandbak minder gauw ziek worden dan van een mensedrol? Ik zet er een groot vraagteken bij. Een 'eenzame' vossedrol in de duinen vind ik in het geheel niet afstotend. Maar de onnatuurlijke hoeveelheid hondepoep op wegen en stoepranden, in de parken, op de pleinen en overal, zodat je nergens meer kunt zitten en nergens meer op je handen kunt lopen, dat vind ik afgrijselijk. Zie ook bij HUISDIEREN. (Dat ik helemaal niet op mijn handen lopen kan, daar gaat het niet om - wel jammer overigens!) 

HONGER - Honger hoeft niet. Honger zou niet hoeven hoeven. In sommige landen is veel te veel voedsel. In andere landen is er te weinig. Gewoon anders verdelen. Gewoon beter verdelen. Dat is alles. Maar dat schijnt niet te kunnen. Vanwege de EKONOMIE. Maar dan hebben ze nog nooit van KADOOTJESEKONOMIE gehoord. Kadootjesekonomie is heel schattig. Veel te schattig voorlopig voor deze WERELD vrees ik, maar ik hoop dat ik het mis heb! Kadootjesekonomie lost heel wat problemen op. Zie ook GELD. 

HONING - Honing wordt gemaakt door bijen. Niet leuk toch om hun wintervoorraad af te pakken?! En toch gebeurt dat door bijenhouders. En vele vele mensen eten met smaak het eten op dat bijen met veel moeite vergaard hebben. De honingbijen zelf moeten het swinters met een goedkope suikeroplossing doen, als ze teminste niet voor de winter het hoekje om geholpen worden. Nou, dan eet ik zelf liever appelstroop op m'n brood. Of gerstemoutstroop; dat spul smaakt erg honingachtig. Veel gezelliger voor de bijen. 

HOOIKIST - Als je rijst of een andere graansoort wilt eten kan je gas BESPAREN door de pan met rijst, nadat de rijst zo'n vijf minuten gekookt heeft, van het vuur te halen, in oude kranten te wikkelen, daar een slaapzak of een deken omheen te doen en het geval in bed, of in een echte hooikist (een kist met hooi dus) te zetten. Na enkele uren is de rijst vanzelf gaargestoomd. Behalve besparing van gas, heb je ook het voordeel dat je met een gerust hart van huis kunt gaan; als je uren later thuiskomt kun je meteen warme rijst, of wat voor graan dan ook eten. 

HORIZON - Zure neerslag, broeikaseffekt, verdwijnende oerwouden, rampen en bijna-rampen met kernsentrales, gifgrond, gaten in de ozonlaag en andere milieuellende, MILITARISME, oorlog, HONGER, diktatuur, rassisme, seksisme, uitbuiting van mensen en (andere) DIEREN enzovoort. Al deze problemen hebben met elkaar te maken, ze hebben een gemeenschappelijke oorzaak. Die oorzaak komt kort gezegd hier op neer: mensen kijken te weinig naar de uiteindelijke effekten van hun gedrag. De effekten van een bepaald gedrag op de lange termijn, de effekten van een bepaald gedrag als iedereen zich zo zou gedragen, de effekten van een bepaald gedrag voor een ander wezen. Probeer over de horizon van ik en nu heen te kijken: voel mee met anderen en met jezelf-op-de-lange-termijn... (Zie ook MEEVOELVERMOGEN.) 

HUISDIEREN - Huisdieren? Mijn bezwaren tegen het houden van VOGELS in kooien en goudvissen in kommetjes hoef ik denk ik aan de welwillende lezerster niet uit te leggen. (Zie anders maar bij DIERENTUINEN.) Maar mijn bezwaren gaan verder dan de direkt zichtbare onvrijheid. Ook honden en poezen en andere loslopende huisbeesten hebben er niet in alle vrijheid voor gekozen om in plaats van in hun natuurlijke omgeving in een mensenhuis te moeten WONEN. Huisdieren blijven in tegenstelling tot in de vrije NATUUR hun leven lang onzelfstandig; ze kunnen niet in hun eigen voedsel voorzien. Uitzonderingen daargelaten. (Ik bedoel: uitzonderingen direkt loslaten!) Daar komt nog eens bij dat de meeste huisdieren wel leuk en speels zijn als ze nog jong zijn, maar hoe ouder ze worden hoe bezadigder en duffer ze zich gaan gedragen. Het lijken warempel wel mensen. 
Daarnaast zijn er nog andere bezwaren tegen met name honden en katten: hoe bezadigd ook in vergelijking met hun wilde verwanten, het blijven roofdieren, en door de enorme huisdierengekte is de roofdierendichtheid in vermenselijkte omgeving veel en veel groter (wel duizend keer zo groot) als in een omgeving waarin de mens niet of nauwelijks aanwezig is. Met alle ellende vandien voor broedende koolmeesjes, rondscharrelende spitsmuisjes enzovoort. 
Dus ik zou zeggen: begin er niet aan. En als je al begonnen bent maak er dan het beste van. Je kunt zelf voor het beest blijven zorgen, je kunt ook het dier laten wonen bij iemens anders, iemens die anders misschien een 'nieuw' huisdier gekocht had en die de mogelijkheid heeft om het beest een geschikte leefplek te geven. Dat laatste lijkt me een betere oplossing dan het asiel, want daar zijn beesten helemzzl zielig. (Vroeger dacht ik dat het woord asiel inderdaad van het woord zielig afstamde.) Wat in ieder geval zou moeten gebeuren is dat er niet meer gefokt wordt, dat er geen nieuwe huisdieren meer bij komen. Vrije DIEREN hebben heus geen mensen nodig om in LEVEN te blijven en zich prettig te voelen. Mensen gedragen zich wat dat betreft nogal onzelfstandig, ze menen dieren nodig te hebben voor voedsel, voor kracht, voor KLEDING, voor vermaak en voor gezelligheid. Maar dat kan veranderen. Er zijn al volop mensen die zonder dierlijke 'hulp' kunnen leven. Dieren horen gewoon in de natuur, in vrijheid. Kortom, als je van dieren houdt, hou ze dan niet vast! Laat ze vrij, net als mensen overigens. 

HUISHOUDEN - Huishouden en milieuvriendelijkheid gaan zeer goed samen, mits men zich weet te beperken. Vooral wanneer men zich beperkt tot het hanteren van stofdoek, bezem, dweil, en koud REGENWATER, of 'HERGEBRUIK-water' is er niets aan de hand. STOFZUIGEN kost ENERGIE, WATER verwarmen kost energie en laten we over alle geurende zeepjes en poedertjes en andere chemiese middelen maar zwijgen. Dat terwijl schoonmaken slechts het verplaatsen van vuil is. En wat is vuil? Zand is op zich niet vies, net zo min als takjes en blaadjes en humus uit het bos of uit de TUIN. HONDEPOEP is natuurlijk iets anders. En zo zijn er meer dingen die wel degelijk meteen opgeruimd en schoongemaakt moeten worden. Maar vaak kan dat gewoon met wat water. Voor die gevallen dat water niet genoeg is is er gelukkig biologies afbreekbare ZEEP en zijn er andere redelijk verantwoorde produkten. (Zie ook TEKSTIELWAS, SCHOONMAAKMIDDELEN, SPONS en CHRONIESE SCHOONMAAKWOEDE.) 

I

INDIVIDU - Individuen maken samen een geheel, of ze dat nu willen of niet. Als ze het niet willen, samen een geheel maken, dan zit het er dik in dat het geheel een (zeer ongezellig) zooitje wordt. Bij (rechts-)liberalen staat bijvoorbeeld het (eigen) individu voorop, terwijl er geen of weinig aandacht is om samen een mooi, voor iedereen prettig, geheel te maken. Daardoor wordt een WERELD waarin rechts-liberalen (en aanverwanten) het voor het grootste deel voor het zeggen hebben, zoals wij allen dagelijks merken, een zooitje. Er is niet genoeg VERANTWOORDELIJKHEIDS-gevoel voor het geheel. Een groot deel van links gaat (ging?) op een andere manier de mist in: de oplossing voor de problemen wordt (werd?) gezien in kollektiviteit, waarbij vaak het individu ondergeschikt wordt gemaakt aan het geheel (zie ook bij HOLISME). Er is niet genoeg verantwoordelijkheidsgevoel voor de losse individuen. 
Zowel de genoemde rechts-liberale als de rood-linkse manier van kijken vind ik kortzichtig. Omdat ik denk dat het samenleven zo in te kleden is dat er geen belangenstrijd tussen individuen ontstaat, en omdat ik denk dat het niet nodig is dat er een tegenstelling is tussen eigen en algemeen belang. Daarvoor lijkt het me nodig dat individuen zelfstandig en krities nadenken. In feite is elk individu anders dan alle anderen, zowel kwa positie als kwa geschiedenis. Dat maakt een individu-gerichte benadering er niet eenvoudiger op, maar het maakt ook dat elke andere methode om de wereld te veranderen gedoemd is te mislukken. 

ISOLEMENT - Veel mensen veranderen niet of slechts moeizaam uit angst om in een isolement terecht te komen. Het vreemde effekt hiervan is dat er enorme aantallen mensen kunnen zijn die allemaal hun gedrag niet willen/durven wijzigen omdat ze bang zijn alleen te komen te staan, terwijl ze, als ze zouden beslissen te veranderen, elkaar zouden kunnen steunen, en dus helemaal niet alleen zouden staan. Los van deze absurde situatie kan je je afvragen wanneer je je prettiger voelt: levend met de grootst mogelijke diepgang of minder diep gravend met het gevoel dat er een grote groep is waar je bij hoort. Je hoort dan immers minder bij jezelf. 
Mijn ervaring is overigens dat je helemaal niet in een isolement terecht hoeft te komen als je je levenswijze verandert. Integendeel. Je raakt door afwijkend gedrag als je er voor open staat gemakkelijk met heel verschillende mensen in gesprek. Er liggen, juist door je afwijkend gedrag, altijd genoeg onderwerpen om intensief over te praten. (Zie ook AFWIJKEN, ANDERS, DRUPPELS.) 

J

JACHT - Moet ik het daar nu nog over hebben? Dat ik me dat kan afvragen is een goed teken. Jagen werd vroeger in het algemeen gewoner gevonden dan nu. Steeds meer mensen vinden jagen wreed. Dat ik het er toch over moet hebben is natuurlijk een zeer slecht teken. Er zijn nog steeds mensen die puur voor de lol, als hobby of 'SPORT' in het wild levende DIEREN neerknallen. AKTIE voeren tegen de jacht is bloedlink, evenals aktievoeren tegen bijvoorbeeld bontkwekerijen. Toch zijn er gelukkig altijd weer mensen die het voor de vrije beesten opnemen. VISSEN zijn ook dieren. Gek ishet eigenlijk dat HENGELEN over het algemeen minder wreed gevonden wordt. En gek is ook dat veel van de mensen die tegen de jacht zijn omdat ze het wreed vinden wel VLEES eten afkomstig uit BIO-INDUSTRIE of waar dan ook vandaan. 

JATTEN - Zie PROLETARIESWINKELEN. 

K

KAAS - Kaas is in onze kontreien een van de meest gewilde DIERLIJKE PRODUKTEN. Vanuit veganisme gezien zijn alle soorten kaas verwerpelijk. Vegetari‘rs zouden eigenlijk ook geen kaas moeten eten, ten eerste omdat kaas uit MELK gemaakt wordt en de melkproduktie ook over lijken gaat (anders komen er te veel kalfjes). Ten tweede omdat er om het spul dat kaas moet worden te stremmen een goedje gebruikt wordt afkomstig uit de magen van kalfjes die nog geen gras gegeten hebben. (Dat dat diezelfde kalfjes zijn als waarover het eerste punt ging zal duidelijk zijn...) In sommige winkels is zogenaamd VEGETARIESE kaas te krijgen; hiermee wordt kaas bedoeld waarvoor anderssoortig stremsel is gebruikt. Hiermee kan je misschien een tijdje je geweten sussen, maar mij lukte dat niet lang omdat ik wist dat de kaasproduktie toch kalfjes het leven kostte (zie VEGANISME). 

KACHELS - Een ekologiese kachel, is dat mogelijk? Het klinkt al bijna als een tegenstrijdige kombinatie; een kachel zet bepaalde grondstoffen om in warmte en afvalstoffen. Die afvalstoffen zouden anders niet, of in veel mindere mate ontstaan. Gas, olie en turf zouden zonder menselijk ingrijpen nog onafzienbare TIJD gas, olie en turf blijven. Hout dat niet verbrand wordt maar in het bos blijft liggen vergaat langzaam; de stoffen die daar dan bij vrijkomen kunnen meteen weer opgenomen worden door bomen en andere vormen van leven. Nu kunnen de bomen en de rest van de NATUUR het niet bijbenen en zo blijven allerlei stoffen in de atmosfeer hangen en met elkaar zorgen ze voor ellende als zure neerslag en broeikaseffekt. Dit effekt wordt versterkt doordat er steeds meer bomen gekapt worden. Kachels zijn niet de enige oorzaak van de ellende, behalve de houtkap dragen met name AUTO's er toe bij, en verder natuurlijk veel fabrieken. Maar we hebben het hier nou eenmaal over kachels. Het belangrijkste wat je in verband met kachels kunt doen is zo weinig mogelijk STOKEN. Gewoon dikke kleren aan doen; drie truien, twee majo's enzovoort, dat scheelt enorm. Het scheelt ook een stuk als je huis aan de zuidkant veel ramen heeft (dubbel glas) en aan de noordkant weinig. Je kan bovendien het WATER voor de centrale verwarming door de ZON laten verwarmen; dat betekent dan wel dat je ongeveer het hele dak van je huis moet voorzien van zonnepanelen. Het voordeel is dat je geen brandstof nodig hebt, en dat is een groot voordeel want alle brandstoffen zijn min of meer schadelijk. Bij aardgas is er het nadeel dat het geen blijvende ENERGIE-bron is. (Aardgas ontstaat zeer langzaam, en daarom geldt voorlopig: op is op. Hetzelfde geldt natuurlijk voor olie en steenkool.) Bij hout is het belangrijk, voordat je het in de kachel gooit, er op te letten dat het ongeverfd is, en het moet vrij heet verbrand worden. In een TEGELKACHEL is de verbranding zeer goed. (In een WERELD waarin de bossen niet in hun bestaan bedreigd zouden worden, waarin er een evenwicht zou zijn tussen het verbranden van hout en de groei van bomen, zou hout natuurlijk een betere energiebron zijn dan aardgas.) Wat betreft de afvalwarmte: bij centrale verwarming heb je natuurlijk altijd afvalwarmte doordat het water zich vaak verplaatst via ruimtes die niet verwarmd zouden hoeven worden. Verder is er afvalwarmte die via de schoorsteen naar buiten gaat. Ook is het jammer dat de ketel meestal in een apart hok staat, en dat er een verbinding is met de buitenlucht. Je stookt eigenlijk altijd ook een beetje voor de spreeuwen (vrij vertaald uit het fries). Natuurlijk gun ik dat die beesten wel, maar erg EKOLOGIES verantwoord is het niet. In hoogrendements(verwarmings)ketels, blijft de afvalwarmte tot een minimum beperkt. Dan is er nog de vervuilde lucht die uit de schoorsteen komt. De rook. Met een tegelkachel zit je vrij goed, evenals met sommige cv-ketels. Maar ook wat afvalstoffen betreft zit je met zonnepanelen natuurlijk het beste! (Zie ook ALLESBRANDER en EKOLOGIES BOUWEN.) 

KADOOTJESEKONOMIE - Alle gangbare soorten EKONOMIE zijn gebaseerd op wantrouwen. Waarom is 'ik heb trek' niet genoeg reden voor de bakker om een brood te geven? Waarom is 'ik heb meel nodig' voor de molenaar niet genoeg reden om de bakker meel te geven? Mensen zijn bang dat wanneer ze zomaar alles weggeven ze niet genoeg van anderen terug krijgen. Ze zijn bang voor de hebberigheid en onzorgvuldigheid van andere mensen. Zonder GELD of een ander ruilsysteem zou er een soort recht van de sterkste (dus hebberigste) ontstaan. Zolang hebberigheid (ego•sme, gebrek aan MEEVOELEN) welig tiert is de kadootjesekonomie (een 'ekonomie' gebaseerd op het idee dat het leuk is om te geven en samen te delen) een illusie. Wel kan je proberen met een eigen groep het geldverkeer uit te schakelen. Zodra alle vormen van hebberigheid en onzorgvuldigheid verdwenen zijn zal zoiets geen ruzie meer kunnen opleveren. 
Je kunt het ook optimisties bekijken: deels is er al lang een kadootjesekonomie. Want er wordt veel WERK gedaan zonder dat daar een tastbare beloning tegenover staat. Wat een waanzin zou het niet zijn om voor je opvoeding te moeten betalen, of voor een goed gesprek met een vriendin. Binnen de gangbare ekonomie zouden er allerlei groepen en netwerken kunnen ontstaan waarbinnen mensen elkaar als vrienden behandelen (want daar komt de kadootjesekonomie natuurlijk op neer). Het kan heel konfronterend, ontwapenend en vertederend zijn om te geven zonder iets terug te hoeven krijgen. Het grappige is dat je meestal van weeromstuit nog meer terug krijgt dan je gaf. En wat je in elk geval oogst is vrolijkheid. (Zie ook LETS.) 

KADOWINKELS - Als ik door een drukke winkelstraat loop kijk ik vaak met verbazing naar het aantal winkels waar ik n——it kom! Al mijn VRANTEN haal ik in NATUURVOEDINGSWINKELS enzo, en verder? Ik koop eens een boek, en ik koop eens een ONDERBROEK of een trui en dat was het dan zo ongeveer. Ik krijg dan bijna medelijden met al die zielige winkeliersters; die zullen hun overbodige spulletjes toch aan de straatstenen niet kwijtraken?! Maar als ik dan even om me heen kijk en ik zie al die volle boodschappentassen, en die gretige blikken, dan weet ik wel beter. Die winkeliersters zijn meestal helemaal niet zielig, ze krijgen hun rekken vaak nauwelijks op tijd bijgevuld. En ik heb het nu niet over boerekool of over aardappelen, zelfs niet over krentenbrood met amandelspijs. Ook niet over broeken en jassen en SCHOENEN. Ik heb het over de geschenken en prullaria die aan mensen gegeven worden die alles al hebben, mensen die uit hebberige wanhoop maar een derde servies gaan verzamelen en voor de rest van hun LEVEN zich op verjaardagen laten bedelven onder een bonte verzameling onhandige mandjes, kussentjes, kleedjes, vreemdsoortige lampekappen, nietszeggende schilderijtjes, en nutteloze snuisterijen die behalve op een schoorsteenmantel overal in de weg staan. Ik heb niks tegen kadootjes (zie KADOOTJESEKONOMIE), maar de meest leuke kadootjes zijn niet in een winkel te koop, en zeker niet in een kadowinkel. 

KAMERPLANTEN - Vroeger vond ik een vensterbank zonder planten kaal, maar dat is een kwestie van wennen. Het is in feite een vreemde tik van mensen om planten uit hun natuurlijke omgeving te halen en in een pot te zetten achter glas. Je kunt hun natuurlijke omgeving niet vervangen. Veel kamerplanten leiden een kwijnend bestaan. Althans, kunnen planten lijden? Kunnen ze zich vervelen, kunnen ze balen? Snakken ook planten naar een vrij (bloempot- en kamerloos) bestaan? Daar kunnen we voorlopig niet (ik denk zelfs nooit) achter komen. Ik geef ze liefst, waar mogelijk, het voordeel van de twijfel, ook al vermoed ik dat planten minder kleinzerig zijn dan wij. Bovendien vind ik een uitzicht op wilde planten veel leuker. Klimop tegen de muren, een boom of planten buiten voor m'n raam. (Zie ook BLOEMEN, SNIJBLOEMEN en NATUUR.) 

KAPITALISME - Wat is kapitalisme nou eigenlijk? Een ekonomies systeem dat zich kenmerkt door voortdurende groei en het opbouwen van kapitaal door het maken van winst. Maar dit zegt nog niet genoeg. Het zijn gevolgen, geen oorzaken. Het kapitalisme gaat uit van het 'vrije markt prinsipe'. Dat wil zeggen dat er vrij handel gedreven kan worden. Op zich lijkt me dat nog niet genoeg voor het ontstaan van grote problemen. In de praktijk betekent die vrije markt echter dat er hevige konkurrentiestrijd plaatsvindt. Dat komt doordat mensen niet (genoeg) met elkaar meevoelen. Dat kan ook niet anders, redeneert men, want als je niet zakelijk bent dan word je daar zelf de dupe van, omdat anderen het w�l zijn... (In het SOSIALISME of het staats-KOMMUNISME heeft men hiervoor oplossingen gezocht, maar daar ontstaan weer andere problemen.) Wil men als bedrijf(je) niet het onderspit delven (failliet raken, opgekocht worden), dan moet men de produkten zo goedkoop mogelijk houden. Dit kan bereikt worden door de werknemersters uit te buiten. Hoe meer er verkocht wordt hoe groter de winst natuurlijk. Deze winst wordt niet gedeeld met de werknemersters maar wordt (behalve voor priveezwembaden enzo) grotendeels gebruikt voor nieuwe investeringen, waardoor n—g goedkoper geproduseerd kan worden. Enzovoort. Uiteindelijk is de eigen omgeving te klein (of de arbeidskracht daar 'te duur') en wordt er geInvesteerd en uitgebuit in andere delen van de WERELD. 
Het is gek, het enige wat nodig is opdat alle mensen op de wereld op een prettige manier in hun behoeftes kunnen voorzien is dat we met elkaar zorgen dat er genoeg te eten is, dat er huizen zijn, en meer van die eigenlijk vrij simpele dingen. Maar omdat er zonodig winst gemaakt moet worden wordt er moeite gedaan om er almaar behoeftes bij te kweken. En het gekste is nog dat de meeste mensen daar in trappen. Zodat er in dit deel van de wereld een gigantiese berg onnodige spullen bestaat, er onnodig veel VRACHTVERKEER is, en er later weer veel AFVAL overblijft, terwijl er in andere delen van de wereld HONGER geleden wordt. Dus, wat te doen? We kunnen natuurlijk het kapitalisme in zijn sop gaar laten koken, maar het vervelende is dat wij, de mensen die het anders willen, ——k in dat pannetje zitten. Dus toch maar hard aan de bel trekken, en in elk geval proberen te voorkomen dat je meewerkt aan kapitalistiese bedrijven. De vraag is natuurlijk: zijn niet-kapitalistiese bedrijven/bedrijfjes/werkplaatsen mogelijk binnen een wel-kapitalistiese omgeving? Nou, er zijn zeker wel gradaties in de mate van uitbuiting en in de mate van expansiedrift. Toch zijn er veel bedrijfjes en winkels, die met het oog op loonvorming steeds hi‘rarchieser van opzet worden en hun bedrijf of winkel verluxen en uitbreiden. Zie de vele NATUURVOEDINGSWINKELS die zo alternatief begonnen en nu vaak veranderd zijn in komplete supermarkten. 'Professionalisering' heet dat dan. (En dan verschijnen er gelukkig weer nieuwe 'idealisten' die kleine winkeltjes of voedselkoPperaties beginnen.) Wil je de individuele vrijheid overeind houden, �n wil je voorkomen dat die vrijheid misbruikt wordt (uitbuiting) dan blijft alleen ANARCHISME als mogelijkheid over. Anarchisme, een wereld zonder DWANG, is alleen mogelijk als mensen zelfstandig denken �n volop met elkaar meevoelen. Onder volop meevoelende mensen is wantrouwen niet nodig; KADOOTJESEKONOMIE is dan dus mogelijk! (Zie ook MEEVOELVERMOGEN.) 

KATOEN - Als je geen WOL wilt gebruiken (omdat wol van schapen komt), en je hebt moeite met kunststoffen (omdat die het MILIEU bederven) dan zal je veel met katoen (en LINNEN) in aanraking komen. Katoen is op zich prima spul, maar het komt van verweg, en het schijnt er in de meeste plantages waar de katoen groeit niet erg mens-, dier- en milieuvriendelijk aan toe te gaan. Ook in de (al dan niet illegale) ateliers waar KLEDING gemaakt wordt zijn de werkomstandigheden van arbeidersters vaak schandalig. Toch zijn er ook hoopvolle ontwikkelingen: AKTIES voor zogenaamde 'schone kleren' (kleren gemaakt onder plezieriger omstandigheden), en er is tegenwoordig biologiese katoen te koop. Die katoen is (nog?) erg duur, maar ongetwijfeld zijn die prijzen 're‘ler' dan de prijzen die de goedkope warenhuizen voor hun gangbare katoen vragen. keer positief) van de alternatieve stromingen. En zonder DIERPROEVEN natuurlijk. (Zie ook MEDISIJNEN.) 

KAUWGOM - Heb je je ook wel eens afgevraagd wat dat nou toch voor vreemde donkergrijze vlekjes op de stoeptegels zijn, bij stations enzo? Ik kwam er pas enkele jaren geleden achter: kauwgom, uitgespuugde kauwgom, van honderden (over de hele WERELD gezien miljoenen) mensen per dag. Uitgespuugd voordat ze in de trein stappen, nadat ze uit de trein stappen, voordat ze hun kantoor binnenlopen, nadat ze hun kantoor uitkomen... Station- en stratenschoonmakersters proberen het spul keer op keer weg te boenen. Met rotzooi natuurlijk. Chemiese rotzooi, anders gaat het rare spul er niet af. Een vreemd soort werkvoorziening. Moet dat nou, dat gekauw? (Zie ook bij GEWOONTE.) 

KLEDING - Kleding is handig als bescherming tegen kou, hitte, prikstruiken en houtsplinters. Ongetwijfeld is kleding ooit om die simpele reden ontstaan. Gaandeweg is het dragen van kleren een eigen leven gaan leiden: in situaties waarin het noch te koud noch te warm is, en waarin ook geen houtsplinters rondvliegen of prikstruiken in de weg staan vinden de meeste mensen het toch nog steeds abnormaal om bloot rond te lopen. Ze zijn verslaafd aan hun kleren. (Zie GEWOONTE.)  Van die verslaving maakt de mode-industrie handig gebruik: die zorgt dat mensen niet tevreden zijn met twee of drie stel kleren, nee, hele kasten vol moeten ze hebben. En die probeert mensen aan te praten dat je dit jaar echt niet meer in die broek van vorig jaar kunt lopen, ook al is die nog bij lange na niet versleten. En de mensen (dat wil zeggen heel veel mensen) trappen daar in. Steeds weer nieuwe kleren, steeds weer andere kleren worden gekocht. (Zie ONDERBROEK, STOFFENVERF.)  Ook wat kleding betreft kan je bewust konsumeren, wat grotendeels neerkomt op het BOIKOTTEN van bepaalde winkels en bepaalde merken (vanwege vooral ook de vaak schandalige arbeidsomstandigheden in naaiateliers), voorts het niet meedoen aan mode en hebberigheid, en als het even kan kleren te kopen die zo mens-, dier- en plantvriendelijk mogelijk gemaakt zijn. Vraag in winkels naar 'eerlijke kleding' (kleding waarvan bekend is dat ze gemaakt is zonder kinderarbeid, zonder onderbetaling, zonder lange werktijden, en zonder ongezonde en onveilige arbeidsomstandigheden). Liefst van biologiese KATOEN, want ook al is dat nog heel duur, die prijs is ongetwijfeld stukken eerlijker! 

KOELKAST - Een koelkast (of IJSKAST) heb je niet nodig, zeker niet wanneer je geen DIERLIJKE PRODUKTEN gebruikt; koelkasten gebruiken zeer veel ENERGIE, en tot voor kort zat er altijd een goedje in dat de ozonlaag aantast. Tegenwoordig zijn er ook koelkasten te koop die ozonlaag-vriendelijk genoemd worden, maar voor de rest zijn ze nog steeds onvriendelijk. Ze vreten energie bijvoorbeeld. Het is handig om ergens in huis een koele plek te hebben. En soms is dat toch een kast, een koele kast dus. Door goed nadenken valt bederf te voorkomen. (Zie ook bij DIEPVRIES.) 

KOFFIE - Veel mensen voelen zich dagelijks voor hun eerste bakje koffie 'geen mens'. (Wat is daar eigenlijk tegen?) Maar zeg eens eerlijk: is koffie nou echt  zo lekker? Veel mensen zijn verslaafd aan koffie; dat lijkt me een reden om er meteen mee te stoppen, als je je tenminste niet wilt laten leiden door de MACHT der GEWOONTE! Koffie wordt in belachelijke hoeveelheden gedronken, vooral als je bekijkt hoe ongezond het is en van hoe ver de koffiebonen moeten komen. Op veel plekken waar nu koffie verbouwd wordt zou gezien de HONGER in de WERELD beter voedsel verbouwd kunnen worden. (Ik bedoel niet bŽter voedsel, maar beter v—edsel. Want koffie is natuurlijk geen voedsel.) 

KOKEN - Koken van woede is niet GEZOND. (Zie ook bij DETERMINUCHTER.) Het kookstadium is te voorkomen door sneller aan de bel te trekken. Als je je buren weer hoort schelden op 'die buitenlanders' of als er weer gerookt wordt in de niet-ROKEN-treinwagon, wind je niet op maar zeg er wat van, maak van je hart geen moordkuil. En als er dwars door dat mooie natuurgebied een snelweg aangelegd dreigt te worden: laat je niet van de kook brengen maar kaart het aan, voer AKTIE, en vergeet niet ondertussen je eigen AUTO definitief aan de kant te zetten.  Wat het koken van granen en groentes enzo betreft: op aardgas koken is milieuvriendelijker dan elektries koken, en graan kan ook in een zogenaamde HOOIKIST. Rauwkost eten is natuurlijk het milieuvriendelijkst. Er zijn trouwens mensen die alles rauw eten, dat bespaart natuurlijk een hoop energie en bergen LUCIFERS, maar of het verder zo'n goed idee is weet ik niet. 

KOMMUNISME - Was datgene wat er in de oostbloklanden was voor de ineenstorting nu SOSIALISME of kommunisme? Heel gek eigenlijk dat die woorden door elkaar gebruikt kunnen worden. Kommunisme, het leven in kommunes, zonder staatsbemoeienis, gaat toch echt een forse stap verder dan sosialisme; volgens Marx kon kommunisme echter pas nz het sosialisme gerealiseerd worden. ANARCHISME is dan natuurlijk nog weer een stap verder. Omdat de marxistiese theorie‘n over verelendung en de noodzakelijke opeenvolging van maatschappijvormen toch niet op gaan, kunnen we maar het beste meteen met anarchisme beginnen. 

KOMPOST - Ik vind het heerlijk om groente-afval in een kompostbak te gooien. Je ziet de volgende keer dat je kijkt dat het afval ontzettend geslonken is. Het duurt lang voordat je bak vol is, en tegen die tijd zit er onderin prachtige, vruchtbaar ogende, zwarte 'aarde' in de bak. Er zijn allerlei manieren van kompost maken, daarover ga ik niet uitweiden, lees maar in een van de vele boeken en boekjes die daarover de laatste jaren zijn verschenen. Kompost maken van organies afval is vooral nuttig als anders dat AFVAL tussen de gewone vuilnis terecht zou komen. Het bespaart in dat geval ettelijke vuilniszakken! Op veel plaatsen wordt het groente-, fruit- en tuinafval nu echter gescheiden opgehaald. In dat geval is het minder nodig om een kompostbak te hebben, maar leuk is het nog altijd w�l. 

KOMPOSTPLEE - Zijn we net van de beerputten af - overal in het land liggen dure rioolbuizen en zijn rioolwaterzuiveringsinstallaties gemaakt - komen die alternatievelingen nog eens aankakken met iets zogenaamd nieuws: kompostplees. Ja het is inderdaad nieuw. In beerputten kwamen de excrementen (pies en poep) in een ruimte waar het vocht niet kon verdampen, waardoor er niet de goeie chemiese prosessen op gang kwamen. Een goeie kompostplee (plee inplaats van WC want er komt geen WATER aan te pas) is voorzien van een schoorsteen waardoor stank verdwijnt (arme spreeuwen op het dak) en vocht kan verdampen. Samen met groente-afval veranderen de poep en de pies in bruikbare KOMPOST. Hiermee bespaar je gigantiese hoeveelheden water, je ontlast (?!) het riool en de zuiveringsinstallaties, en je houdt prima kompost over, die je zelf kunt gebruiken of kunt weggeven. Het laatste argument, het overhouden van kompost, is vooral voor veganisten van belang: door het niet gebruiken van de mest van gevangen DIEREN is er bij VEGANISTIESE LANDBOUW soms een tekort aan bepaalde meststoffen. Menselijke poep kan dit tekort opheffen. Het is wel nodig de kompost een jaar of meer te laten liggen voordat je het gebruikt: dit om eventuele parasieten te laten verdwijnen. 

KOMPUTER - Komputers bestaan voor een groot deel uit kunststoffen (dat zou niet hoeven), de fabrikage van de chips die erin zitten gaat met veel vervuiling gepaard (of dat noodzakelijk is weet ik niet) en de bedrijven die de komputers maken, daarmee is ongetwijfeld ook van alles mis; die bedrijven maken bijvoorbeeld ook onderdelen voor de wapenindustrie. Ook is het belachelijk dat zo'n beetje iedereen vindt dat iedereen een eigen komputer nodig heeft. Verder vind ik komputers/tekstverwerkers zeer handige dingen die een hoop saai werk overbodig maken. (Zie WERKEN.) 

KONSEKWENT - Konsekwentheid nastreven wordt vaak verward met dogmaties zijn. Het verschil tussen die twee dingen is echter behoorlijk: dogmaties noem ik mensen die in hun denken het tegendeel zijn van SKEPTIES, dat wil zeggen dat dogmatiese mensen geen vraagtekens (willen) zetten bij hun teorie‘n en hun manier van denken en handelen. Konsekwent noem ik mensen die gedrag vertonen dat overeenkomt met hun teorie‘n, hun manier van denken. 
Dogmatisi kunnen vast wel goed konsekwent zijn, maar konsekwente mensen hoeven helemaal niet dogmaties te zijn. Het kan dat ze op een dag ineens vinden dat de teorie die hun gedrag bepaalde ontzenuwd is, en dan kan het zijn dat ze tot een andere teorie komen, en dikke kans dat ze daarbij passend gedrag zullen vertonen, heel konsekwent. Of het zou moeten zijn dat hun teorie over konsekwentheid ontzenuwd is - in dat geval is geen enkele voorspelling meer mogelijk. Konsekwentheid is niks anders dan LOGIKA in het gedrag. 

KONSENSUS - Streven naar konsensus is streven naar het helemaal met elkaar eens worden. Hoe groter en verscheidener een groep is, hoe moeilijker dat zal zijn. Moeilijk, maar ook nodig, in elk geval als je MACHT en langs elkaar heen leven (beide verantwoordelijk voor veel huidige ellende) wilt vermijden. 

KONSUMPTIE - We leven in een konsumptiemaatschappij. Alles lijkt te draaien om het konsumeren en hebben van dingen. Een tik van deze maatschappij is dat mensen zich veelal drukker maken om wat ze niet hebben dan dat ze zich vermaken met wat ze wel hebben. Waar HONGER en dakloosheid en andere ellende is is dat logies, maar waar video, cd-speler en huis-KOMPUTER de huiskamer ontsieren en waar de foto-albums vol staan met herinneringen aan dure vlieg-VAKANTIES is die houding absurd. Een konsumptieve levenshouding is niet alleen aan spullen en aan vermaak verbonden, de kern van een konsumptieve houding is dat de aandacht gericht is op hebben, in plaats van op zijn en maken. (Zie ook BEZIT.) 

KORTZICHTIGHEID - Mensen kunnen een flink aantal dingen in de WERELD naar hun hand zetten, wat niet zou geven als dat niet op een kortzichtige manier zou gebeuren. En op een kortzichtige manier gebeurt het helaas meestal wel. Dat is waarschijnlijk altijd al zo geweest, in alle samenlevingen, hoewel er in het verleden en elders op de wereld ook groepen mensen zijn en zijn geweest die een aantal dingen doordachter aanpakken/aanpakten. Door de enorme aanwas van de wereldbevolking gebeurt het kortzichtig denken en handelen nu op zo'n grote schaal dat niet alleen losse INDIVIDUEN of bepaalde groepen mensen of bepaalde diersoorten bedreigd worden, maar dat de hele AARDE of in elk geval alles wat leeft op en aan die aarde bedreigd wordt. Veel mensen zijn zich van deze dreiging bewust, en toch gaan de meeste van die mensen in grote lijnen door met leven zoals ze gewend zijn. De vraag is: hoe verandert kortzichtigheid in langzichtigheid?(Zie ook HORIZON.) 

KOSMETIKA - Nadat ik gezegd heb dat kosmetika overbodige, ontsierende zooi is zal ik proberen me wat minder bruut uit te drukken over dit onderwerp. Allereerst: kosmetika is overbodig. En dat mensen door het gebruik ervan mooier zouden worden is een wijd verbreid misverstand. Misschien (we zijn nu bij het genuanseerde deel van het verhaal aangekomen) zijn er twee soorten kosmetika. Ten eerste de gewone make-up, die bedoeld is om het zogenaamde mooie te aksentueren en het zogenaamde lelijke te verstoppen. In allerlei alternatieve kringen wordt make-up ook wel anders gebruikt, maar het lijkt me dat het daarbij slechts om aksentverschillen gaat. In die laatste groepen is make-up-gebruik, net als bij de rest van de make-up- gebruikersters, zowel een poging om op te vallen, als een poging om erbij te horen. Opvallen zonder uit de boot te vallen dus, daar gaat het steeds om bij make-up. Ik heb er altijd een oneerlijk gevoel bij gehad. En een vies gevoel ook, want het is natuurlijk gewoon smurrie. Maar vooral een oneerlijk gevoel. En ik heb nooit gesnapt wat er mooi aan was. Mooi vind ik zowiezo geen leuk begrip als het gaat om het UITERLIJK van mensen (zie ook FA‚ADISME), evenmin als lelijk. Ik vind het beter om die begrippen wat mensen betreft helemaal weg te doen en te beseffen dat je van elk lijf, van elk gezicht kunt GENIETEN, als het het lijf of het gezicht is van een persoon waar je leuke dingen mee hebt of leuke dingen in ziet. En ik durf te beweren dat als dit idee doorgedrongen zou zijn, als deze mening met me gedeeld werd, dat er dan nooit meer make-up gebruikt zou worden! 
De tweede soort kosmetika betreft de zalfjes, de poedertjes en de smeerseltjes die beogen de huid te verzorgen. Iets voor overdag, iets voor snachts, en dan maar hopen dat je pukkels verdwijnen en dat er geen rimpels komen en... Het zal duidelijk zijn dat wanneer mensen niet meer aan beoordelen op uiterlijk doen, ook die zalfjes niet meer veel gebruikt zouden worden. Want pukkels zijn geen ramp, en rimpels die horen er gewoon bij, ook al probeert de REKLAME je te doen geloven van niet. (Diskriminatie van oudere mensen, dat laatste!) Misschien zou een enkeling nog volhouden dat die zalfjes gewoon goed zijn, gezond zijn voor je huid, en daar is toch niks op tegen? Nee, tegen GEZONDHEID heb ik niks natuurlijk. Maar ik denk dat het, behalve wanneer er iets zeer spesiaals aan de hand is, het gezondst is om niks op je huid te smeren. Als je je gewoon met warm of koud WATER wast en geen ZEEP gebruikt, als je gezond eet (fruit, groente, granen, bonen, noten, zaden), lekker naar buiten gaat, maar niet te lang in de ZON gaat zitten bakken, en vooral als je geen make-up gebruikt, dan zijn al die cr�me'pjes en poedertjes niet nodig. 

KRAKEN - Notenkraken? Kraken van de vloer? Nee ik bedoel het kraken van huizen. Een goeie zaak: onbenutte ruimtes worden weer bewoond, spekulatie en leegstand worden aan de kaak gesteld, en als er grote panden gekraakt worden is de mogelijkheid geschapen om in groepen te WONEN en alternatieve woon-werkvormen op te bouwen. Toch heeft kraken ook nadelen: het gebeurt in eerste instantie stiekum en komt neer op een vorm van afdwingen. Het stiekume gedeelte is van korte duur, waarna er veel energie gestoken gaat/moet worden in juridies en ambtelijk gedoe. Zowel het stiekume als het juridiese maken kraken in mijn ogen tot iets niet-ANARCHISTIES. Met dat laatste bedoel ik niet dat ik kraken afkeur; evenmin als dat ik het ontvangen van een uitkering (ook niet anarchisties te noemen) afkeur. Huren en kopen zijn evenmin anarchisties te noemen, zijn niet stiekum, dat is een voordeel, maar ze missen in de meeste gevallen de bovengenoemde voordelen van kraken. Het is gewoon bijna onmogelijk om honderd prosent anarchisties te leven; daarvoor zou je geheel ZELFVOORZIENEND moeten zijn; maar hoe kom je op een anarchistiese manier aan een stuk grond?! Het idee dat kraken geen echt anarchistiese daad is maakt wel dat kraken voor mij geen vanzelfsprekende keuze is. (Zie ook bij BEZIT.) 

KRINGLOOP - Eigenlijk zou iedereen blijvend haar of zijn vuilnis in eigen TUIN of kamer moeten opstapelen. Dan zouden mensen misschien eindelijk eens voedsel kopen waaraan zo min mogelijk wegwerp-VERPAKKING zit. En ook bij het kopen van andere spullen zou beter nagedacht worden. Waarom nu al een nieuw bankstel; het oude is toch nog prima? Waarom zo nodig om de paar jaar andere vloerbedekking, het tapijt is toch nog lang niet versleten?! Als er toch nieuwe spullen worden gekocht voordat de oude onbruikbaar zijn, kunnen de nog bruikbare spullen naar een kringloopwinkel. Alles wordt gekringloopt, ooit eens, zelfs wijzelf. Dus vanuit de eeuwigheid bezien is kringloop een betrekkelijk begrip, dan past alles altijd wel in een of andere kringloop. Helaas zijn wij te kwetsbaar en leven we veel te kort om zo te redeneren. Het LEVEN op de AARDE hangt aan een dun draadje, wij hebben elkaar nodig, wij levende wezens. Of eigenlijk: wij hebben de NATUUR nodig, ik denk eerlijk gezegd dat de rest van de natuur ons kan missen als kiespijn. 

KRINGLOOP PAPIER - Er zijn tegenwoordig meerdere soorten kringlooppapier. Er is het gewone grijze kringlooppapier, dat is vanuit milieu-oogpunt het beste: het wordt voor honderd prosent gemaakt van oud PAPIER, kranten bijvoorbeeld; een bijna onuitputtelijke 'grondstof'. Daarnaast zijn er verschillende soorten lichter papier. EŽn daarvan heeft als grondstof wit snij-afval van drukkerijen; bij gevolg is dit kringlooppapier bijna wit. Dan zijn er nog een aantal tussenvormen en allerlei luxe vormen van kringlooppapier. Voor krantjes en tijdschriften, voor notulen en allerlei andere dingen die niet heel lang bewaard hoeven worden lijkt me de eerstgenoemde soort kringlooppapier aan te raden. Ook voor boeken en dergelijke kan je honderd prosent kringlooppapier gebruiken; Atalanta doet dat al jaren en het bevalt prima. Er zijn wel een paar nadelen, maar die wegen niet zo zwaar: het papier kan bij langdurige blootstelling aan zonlicht snel vergelen, en als je er met vette vingers aan gezeten hebt is dat duidelijk te zien. Of er veel verschil is in de 'levensduur' van de verschillende soorten papier, dat zal de TIJD uit moeten maken. (Als je boeken schrijft wil je natuurlijk altijd graag dat ze op zo eeuwig mogelijk papier gedrukt worden. Zie ook bij DRUKKEN.) 

KRITIEK - Kritiek kunnen geven en krijgen en daar goed mee om kunnen gaan, die dingen lijken me een noodzakelijke voorwaarde voor het opbouwen van een nieuwe, betere WERELD. Zeker als je, net als ik, alle vormen van autoriteit af wijst. Kritiek gaat naar mijn idee, zoals ik het woord invul, niet samen met autoriteit. Vanuit autoriteit wordt een ander berispt, niet bekritiseerd. Doordat het denken vanuit autoriteits-strukturen bij veel mensen diep ingebakken zit wordt kritiek vaak als een berisping ervaren, in plaats van als een mening van iemens waar je gewoon over na kunt denken. En omgekeerd: vanuit een angst om autoritair of normerend (zie NORMEN) gevonden te worden wordt door velen kritiek ingeslikt. Wanneer je DETERMINUCHTER bent, dan zie je in dat kritiek iets is waar je misschien van kunt leren. Dat het altijd positief op te pakken is, ook al wordt het nog zo rottig gebracht. En dat anderen dus ook van jouw kritiek kunnen leren, �n dat het niet nodig is om je kritiek rottig te brengen. Als je echt ver gevorderd bent op het pad der determinuchterheid, dan heb je niet eens behoefte om je kritiek rottig te brengen. Dan klinkt je kritiek anderen als muziek in de oren. Toekomstmuziek... 

L

LANDBOUW - Eigenlijk jammer dat het nodig is, landbouw. Het liefst zou ik als een aap alles zo uit de NATUUR eten. Maar is er dan nog TIJD om muziek te maken en boeken te schrijven? (Hebben de boer(inn)en daar trouwens wel tijd voor?!) Wat de gangbare landbouw betreft, die heeft alles te maken met de gangbare EKONOMIE. De bezwaren zijn bekend: de grootschaligheid die het landschap ontsiert, die verschillende (wilde) DIEREN geen plaats gunt en die tevens de kans op plagen vermeerdert, de chemiese TROEP waarmee gespoten wordt, de kunstmest waarmee de grond verpest wordt... Over de gangbare landbouw in dit boekje verder geen woord. Voor de rest: zie bij BIOLOGIESE LANDBOUW en VEGANISTIESE LANDBOUW. 

LEER - Leer is een soort bont, maar dan zonder haren; iets om te BOIKOTTEN dus. Helaas wordt dat nog maar door betrekkelijk weinig mensen gedaan, dat boikotten, zodat er bijvoorbeeld nog weinig vraag is naar goede degelijke SCHOENEN zonder leer. Laat staan naareen leerloze biljartkeu. Tegen leer zijn niet alleen vanuit VEGANISME bezwaren in te brengen, maar ook voor het MILIEU is leer funest. Bij het looien worden zeer kwalijke stoffen gebruikt, en afgedankt leer hoort dan ook thuis bij het CHEMIES AFVAL. 

LETS - LETS betekent 'local exchange trading system', en het is een vrij nieuwe vorm van veredelde ruilhandel. Je doet iets voor een ander, dat wordt vertaald in werkuren en levert je een tegoed op (niet in geld) zodat jij weer gebruik kunt maken van de diensten van nog weer een ander. Wellicht een mooie stap van KAPITALISME in de richting van KADOOTJESEKONOMIE. GELD en RENTE zijn immers afgeschaft, en in de afspraken zit dat het onmogelijk is om een erg negatief of een erg positief saldo te hebben. Maar het 'voor-wat-hoort- wat-idee' wordt niet verlaten, dus wie niet werkt zal nog steeds niet eten, ook al wordt het begrip werk zodanig opgerekt dat bijna alles er onder valt, van ramen lappen tot FIETS repareren en van bebiezitten tot gras maaien; zelfs het voeren van een goed gesprek kan er onder vallen. En daarin zit wat mij betreft ook meteen het gevaar. Een van de dingen die ik zo verwerpelijk vind aan de gangbare EKONOMIE is nu juist de tendens om overal geld voor te vragen, zodat alle verhoudingen dreigen te verzakelijken. Binnen LETSsystemen heerst ongetwijfeld een gemoedelijke sfeer, maar waarom die hele administratie dan niet afschaffen en meteen een kadootjescircuit oprichten? 

LEVEN - Het leven is bizonder, de dood doodnormaal. Laten we er dus iets bizonder moois van maken! 

LIGFIETS - Zeer komfortabele FIETS, althans, zodra je er in slaagt er op te fietsen, hetgeen mij tot nu toe zelden gelukt is. Dat ligfietsen in drukke gebieden een gevaar op de weg vormen ligt, als het al zo is, geheel en al aan de AUTO's. Je voortbewegen op een ligfiets schijnt in vergelijking met andere fietsen minder energie te kosten (mits je een goeie hebt natuurlijk). Een ligfiets zien doet mij altijd vrolijk lachen: techniese FANTASIE op een milieuvriendelijke manier gebruikt. Als je een ligfiets hebt, zo weet ik van een vriend, dan val je op en worden je de vreemdste dingen nageroepen. Maar ook vormt het een aanleiding voor geInteresseerden om je aan te spreken. Wat mij betreft: minder auto's en meer ligfietsen! (Zie ook BAKFIETS en STEP.) 

LINNEN - Goed sterk spul en het wordt in de streek waar wij WONENverbouwd. Een prima alternatief voor KATOEN zou je zeggen. Helaas schijnt de verwerking nogal vervuilend te zijn. Zo is er altijd wat. Kan het nou niet anders? Vast wel. Er is weinig linnen te koop, bijna alles wat van linnen zou kunnen zijn is van katoen (uit Verweghistan) of van kunststof. Jammer genoeg is er over stoffen erg weinig bekend en staan alternatieven hier nog in de kinderschoenen. (Over SCHOENEN gesproken...) 

LOGIKA - Het is toch niet meer dan logies om geen dingen te doen die schadelijk zijn voor jezelf of anderen?! Logies denken wordt vaak gezien als een kille bezigheid, als denken-zonder-te-voelen. Zo'n kille manier van denken zou ik echter juist niet logies willen noemen. Logies is een redenering pas als je alle oorzaken en gevolgen op een rijtje hebt gezet - en GEVOEL speelt als oorzaak �n als gevolg een grote rol in ons LEVEN. (Zie ook SPEKTRUMLOGIKA.) 

LUSIFERS - Ik vind ze meestal nogal stinken, daarom alleen al gebruik ik voor het gas liever een GASAANSTEKER (met een vuursteentje). Maar afgezien van de stank en de vervuiling binnenshuis (die natuurlijk bijna niets voorstelt als je het vergelijkt met het ROKEN van een sigaret of het aanwezig zijn van kwalijke stoffen uitdampende bouwmaterialen) zijn het toch nog steeds kleine stukjes hout, kleine stukjes boom dus, die we enkel als handvat gebruiken en dan wegwerpen. Lusifers (ten minste die van ŽŽn zeer bekend merk) schijnen trouwens niet eens VEGANISTIES te zijn, evenals zoveel andere huis-TUIN-en-keuken-dingen; de zwavel zit aan de stokjes vast geplakt met dierlijke lijm. Voor dierenvrienden een reden te meer om zo min mogelijk lusifers te gebruiken. 

M

MAAN - De maan kan je misschien zien als het geweten van de AARDE. Op de maan is geen LEVEN mogelijk, op de aarde (nog) wel. Soms stel ik me voor dat ik het wereldgebeuren vanaf de maan kan gade slaan. Mijn hoofd wordt op zulke momenten moe van het schudden. 'De beste stuurlui staan aan wal' - dat klopt dus niet. Nog betere zitten op de maan. Niet dat dat zo gek of zo verwerpelijk is, van die stuurlui bedoel ik, die aan wal staan, of op de maan zitten. Vanaf een afstand heb je meer overzicht over de situatie en kan je dus makkelijker bedenken welke handelingen nodig zijn om het geheel goed te doen verlopen. Je wordt niet gehinderd door egocentriese motieven, je HORIZON is groter. Volgens mij is het dus altijd zinvol om te proberen af en toe je doen en laten vanaf een afstand te bekijken. 

MAANDVERBAND - Wegwerpspul. Want kan je een gebruikt maandverband recyclen? En in welke container moet het bij het gescheiden AFVAL? Stel je eens voor wat een berg je zou zien als al die vrouwen al hun maandverband een jaar lang op een hoop zouden gooien! Tampons ('inwendig maandverband') zijn een stuk kompakter, en zolang ze niet door de plee gespoeld worden lijkt me het gebruik van die dingen voor het MILIEU een kleine verbetering. Een andere vorm van inwendig maandverband is natuurspons (zie bij SPONSJES), maar dat is om andere, zeer dringende, redenen weer niet milieuvriendelijk. Gelukkig is er nu een, in elk geval voor het milieu, echt goed alternatief: de 'keeper', een klein rubberen 'bekertje' dat je als een tampon inbrengt en waarin het bloed opgevangen wordt. Geen wegwerpmateriaal: met het bekertje (dat zo'n tachtig gulden kost) doe je waarschijnlijk je hele leven. Gewoon legen in wc, KOMPOSTBAK of KOMPOSTPLEE, omspoelen met schoon WATER, en dat was dat. 

MACHT 1 - Macht bestaat niet. Vind ik. Macht bestaat slechts als idee, in de hoofden van zowel 'machthebbers' als 'onderdanen'. Wat wel echt bestaat, helaas, is DWANG; direkte of indirekte, lichamelijke dwang. (Zie ook GEWOONTE en ANARCHISME.) Wat ook bestaat is 'mogelijkheid'. Sommige mensen noemen mogelijkheid macht; voor hen is macht dan ook niet per se iets negatiefs. Wel iets gevaarlijks: mensen met veel mogelijkheden (financieel bijvoorbeeld, of kwa lichaamsbouw) zouden beter in staat zijn anderen uit te buiten dan anderen. Zij vinden dan ook dat macht (het denken in termen van macht) niet moet verdwijnen, maar dat macht gelijk verdeeld moet worden. Het lijkt mij echter moeilijk om mogelijkheden gelijk te verdelen: met spierkracht is dat bijvoorbeeld niet te doen, en zo zijn er nog meer mogelijkheden die onmogelijk gelijk verdeeld kunnen worden. GELD is een van de dingen die je (zolang het niet is afgeschaft) wel kan herverdelen (en dat is hard nodig ook), waarbij het vooral gaat om KONSENSUS, delen tot ieders tevredenheid. De invulling van het woord macht als 'mogelijkheid' vind ik niet interessant want het zal toch altijd blijven draaien om wat mensen met hun mogelijkheden doen, en het gaat pas mis, wat mij betreft, als de mogelijkheid van de een benut wordt ten koste van de mogelijkheden van een ander. Dan pas, vind ik, is er sprake van macht. Als je het woord zo invult kan je zeggen dat je tegen alle vormen van macht bent - en dat vind ik een duidelijke omschrijving van anarchisme. Onenigheid over de invulling van woorden is overigens meestal erg onproduktief. Het kan mij niks schelen als iemens onder macht iets anders wil verstaan dan ik; het is echter, om spraakverwarring te voorkomen, belangrijk dat mensen hun verschillende invullingen van woorden duidelijk uitspreken en dat ze rekening houden met de invullingen van anderen. 

MACHT 2 - Er wordt door links vaak gestreefd naar machtsvorming. Machtsvorming, om het systeem aan te pakken, of de STRUKTUREN te veranderen: naar mijn idee een heel onanarchisties streven, en toch veel gehoord, ook in anarchistiese kringen. Macht betekent in deze zin volgens mij altijd macht —ver, en valt dus samen met overheersing en DWANG. Voor veel linkse mensen is 'macht' een vies woord in het geval van de macht van direkties van bedrijven, maar niet in het geval van de macht van het volk. Maar aangezien 'het volk' iedereen is; over wie of wat zou 'het volk' dan macht moeten uitoefenen? 'De macht van het volk' klinkt in mijn oren teveel als: 'de macht van de meerderheid'; zodra echt iedereen het met elkaar eens is hoef je het woord macht immers niet meer te gebruiken, dan is er sprake van eensgezindheid, van KONSENSUS. Het kan zijn dat er door de mensen die dit zeggen met het woord macht slechts 'invloed' bedoeld wordt; dan heb ik geen bezwaar (behalve dat ik het opnieuw een nogal verwarrend woordgebruik vind) want in dat geval gaat het gewoon over de kracht van idee‘n of ARGUMENTEN. 

MATRASSEN - Je hebt ze van kippeveren, die vallen af vanwege de dieronvriendelijkheid (zie bij DIERLIJKE PRODUKTEN). Je hebt van die ouderwetse met kapok, van die harde degelijke. Ze veren niet of nauwelijks mee en waarom zouden ze ook. Toch heeft bijna iedereen tegenwoordig een matras met kunststofvulling, schuimplestik, of hoe de veredelde vormen daarvan ook mogen heten. Kunststoffen zouden niet gebruikt moeten worden als er redelijke alternatieven zijn - maar wanneer is iets een redelijk alternatief?! De ellende bij matrassen is ook nog dat ze zo persoonlijk zijn. Althans dat begreep ik van een kringloopwinkel die een stel prima matrassen weigerde met het argument dat ze ze niet kwijt zouden raken omdat mensen er vies van zijn. Al met al belanden er heel wat matrassen bij het oud vuil, waar vooral de exemplaren van kunststof weer voor een hoop vervuiling zorgen. Gelukkig hoor je af en toe mensen weer zeer lovend doen over een bepaald soort katoenen matrassen (foetons). Maar ja, KATOEN... 

MEDISIJNEN - Medisijnen zijn lapmiddelen, maar dat wil nog niet zeggen dat ze nooit een oplossing kunnen zijn. Het heeft me echter altijd erg verbaasd hoe snel veel mensen naar asperientjes grijpen bij wat hoofdpijn of lichte griep. Omdat gangbare medisijnen bijna altijd vervelende bijwerkingen hebben kan je ze maar het beste zo min mogelijk gebruiken. Ook voor het MILIEU is dat het beste. Resten horen bij het CHEMIES AFVAL thuis (vaak kan je ze terugbrengen naar de apoteek). Veel mensen zijn tegenwoordig entoesiast over homeopatiese medisijnen. Deze hebben doorgaans minder bijwerkingen en de restanten leveren over het algemeen minder vervuiling op. Dat maakt deze medisijnen een stuk simpatieker dan de gangbare, en hetzelfde geldt voor allerlei middeltjes en drankjes en kuren uit de hoek van de natuurgeneeswijze. Het kan zelfs zijn dat mensen zich door het gebruik van die medisijnen of middeltjes een stuk beter gaan voelen. Dat is mooi natuurlijk. Maar je moet wel krities blijven vind ik, je moet je ook afvragen of de medisijnen werkelijk (en dan bedoel ik lichamelijk) iets doen, of ze mŽŽr zijn dan een placebo, en dan lijkt het antwoord me in veel gevallen 'nee'. Wat ik goed aan veel soorten alternatieve geneeskunde vind, bijvoorbeeld dat ze naar de gehele persoon (lijf plus gedachten/GEVOELENS) willen kijken, wordt grotendeels weer teniet gedaan door het gebrek aan nuchter wetenschappelijk redeneren - zodat ik, als het nodig is, toch eerder een 'gewoon wetenschappelijke' arts inschakel en (in de uitzonderlijke gevallen dat ik medisijnen gebruik) eerder naar de 'gewone' mediese middelen grijp. (Zie ook HOLISME.) 

MEEVOELVERMOGEN - Iedereen heeft meevoelvermogen, maar lang niet iedereen benut die mogelijkheid volop. (Hetzelfde geldt gelukkig voor het haat-vermogen!) Toch zijn er solidariteitsakties en bestaan er VEGANISTEN en dierenbevrijdersters. Solidariteitsakties zijn gebaseerd op v�r-gaand meevoelen met andere mensen, en veganisten en dierenaktievoerdersters laten zien dat het mogelijk is om ook ver-gaand mee te voelen met andere DIEREN. (Zie ook bij AKTIE, HORIZON en SOLIDARITEIT.) 

MELK - Een koe geeft niet zomaar melk; daarvoor moet regelmatig een kalfje geboren worden. Lang niet al die kalfjes mogen blijven leven, want dan zouden er teveel koeien en stieren komen en dan bleef er ook niet veel melk over voor de mensen. Veel van die kalfjes worden dus geslacht. Zo zitten de melk- en de VLEES-produktie aan elkaar vast. Als je niet wilt meewerken aan het doden van DIEREN zou je dus ook geen melk (en andere zuivel) moeten gebruiken - daar hoef je nog niet eens VEGANISTIES voor te zijn! 

MENTALITEIT - In mijn 'marxistiese tijd' vond ik de mensen die streefden naar mentaliteitsverandering maar slappe hap, en ik begrijp nog presies wat ik daarmee bedoelde. Oppervlakkig bezien had ik gelijk: als mensen met een goedbedoelende, doordenkerige mentaliteit in een ziek systeem moeten leven dan kunnen ze weinig kanten op met al die goeie bedoelingen. De beelden die ik voor me zag waren ongeveer deze: een enorme fabriek die gifwolken uitwasemt terwijl de arbeiders die daarin WERKEN hun best doen te stoppen met ROKEN. Moraal: zorg eerst maar eens dat die fabriek stil komt te staan, dat die gifwolk verdwijnt. Maar wat ik vergat: ook dat laatste, die POLITIEK kritiese houding, hoort bij de mentaliteit van INDIVIDUEN. De zelf niet rokende arbeiders die wel zonder kommentaar in de gifwolkfabriek werken zijn brave GEZONDHEIDS-frieks, die niet bezig zijn hun mentaliteit (hun houding ten opzichte van de WERELD) grondig te veranderen. Maar ook rokende, vleesetende politieke strijdersters vergeten lijnen door te trekken. Zij leggen de oorzaak eenzijdig op het bord van anderen zonder te kijken of wat ze zelf aanrichten kwalitatief wel zo anders is. Het woord 'mentaliteitsverandering' veroorzaakt bij velen nog steeds een assosiatie met BRAAF en apolitiek. Om verwarring te voorkomen zal ik de term dan ook niet gebruiken. Ik heb het liever over verandering van idee‘n en over een doordachte, konsekwente houding. (Zie ook VERANDERINGSGEZINDHEID en KONSEKWENT.) 

MILIEU - Wat valt daarover nou te zeggen wat niet al tot in den treure gezegd is? Tevergeefs gezegd meestal, dat wel, maar toch. Laat ik het woord milieu eens opzoeken in een oude, niet zo dikke van Dale: daar staat dat milieu betekent 'omgeving waar iemand thuishoort'. Terwijl ik even peinzend uit het raam kijk zie ik een groepje kinderen bij de sloot. Ze gooien PLESTIKZAKKEN en lege frisdrankblikjes in het WATER. Van hun ouders geleerd zeker, dat het milieu (de omgeving waar zij thuishoren) er niet zo toe doet. Het is mooi weer. Er zijn mensen met hun AUTO bezig, de olie druppelt op de grond. Anderen laten hun hond uit, dikke kans dat die kinderen straks in een verse smeuige drol stappen, en dat hun moeder hun uitscheldt of berispend toespreekt omdat er HONDEPOEP aan hun SCHOENEN of olie aan hun broek zit. Het is onnozel dat die kinderen met een stoer gebaar die rotzooi in het water gooien. En het is nog veel onnozeler dat dat soort TROEP gemaakt wordt: plestik draagtassen (daarover hoef ik toch niet ook te schrijven? Ik hoef toch geen mens te vertellen dat linnen of KATOENEN tassen, waarmee je jaren kan doen, milieuvriendelijker zijn?!), frisdrank (dat zou al helemaal niet gemaakt hoeven worden) en..., en zo kan ik nog een kilometer tekst volschrijven, maar dat doe ik niet. Ik verwijs ook verder nergens naar want bijna alle stukjes tekst in dit boekje hebben te maken met het milieu. 

MILITARISME - Een woord dat ik nog nooit in positieve zin heb horen vallen. Het is —f een scheldwoord, —f het wordt voorafgegaan door het woordje 'anti'. Dat wil helaas niet zeggen dat het militarisme een marginaal verschijnsel is, in tegendeel. Maar het heet dan anders: 'Bescherming van de bevolking', of 'Veiligheid' of 'het Bewaren van de Orde', of zelfs 'Garanderen van de Vrede'. Hoe kunnen we dit misverstand uit de weg ruimen? Militarisme is niet iets op zich, het heeft alles met de huidige EKONOMIE, met nationalisme en met VIJANDSDENKEN te maken. Als er geen landen (stukken grond met eigen regeringen en strakke grenzen) meer zijn �n geen vijanden, dan kan er ook geen sprake zijn van bewapening, legeroefeningen enzovoort. Nu worden hele natuurgebieden opgeofferd. Door de prachtigste heidevelden rijden tanks; in de zeldzame gebieden waar nog veel ruige NATUUR is en weinig verkeer, daar oefent het leger luidruchtig, ten koste van de daar WONENDE mensen, andere DIEREN en de rest. Wat ik heel erg verbazingwekkend vind, is dat veel ouders hun kinderen oorlogsspeelgoed geven, ook linkse ouders, die tegen het leger zijn. Ze durven hun kinderen dit 'speelgoed' vaak niet te weigeren uit angst dat de speelgoed-tanks en de PLESTIK geweren dan n—g begerenswaardiger objekten worden. Maar het moet toch op de ŽŽn of andere manier uit te leggen zijn dat oorlog en spelen elkaars tegengestelden zijn? Kinderen hebben, net als andere mensen, een groot MEEVOELVERMOGEN. Zoals een kat het ene moment vertederend met een bolletje KATOEN kan spelen, en een ogenblik daarna met een nog levende muis, zo vervangen kleine kinderen hun blokkendozen door waterpistolen en ze roepen blij: 'jij bent dood'. TELEVISIE doet daar nog een flinke schep bovenop. Geweld wordt als heel gewoon voorgesteld, spannend zelfs. Het merendeel van de TV-programma's verdient het ge-BOIKOT te worden, maar in elk geval de geweldverheerlijkende programma's. Niet dat ik vind dat de gewelddadige kant van deze WERELD voor kinderen verborgen moet blijven (voor zover het het werkelijk bestaand geweld betreft dan), maar het gaat daarbij om goeie informatie, om het laten zien wat de konsekwenties van wapens, een leger en oorlog zijn en kunnen zijn. En daarbij is het belangrijk om vragen en diskussie niet uit de weg te gaan. (Zie ook DIENSTWEIGEREN, en TOTAALWEIGEREN.) 

MOTORFIETS - Er zijn een hele hoop soorten 'fietsen' waarin of waaraan een motor(tje) zit. Ik heb altijd al een hekel aan die dingen gehad en ze geassosieerd met luiheid dan wel stoerheid - vaak een kombinatie van die twee. Het lawaai wordt door veel mensen als zeer storend ervaren (evenals bij AUTO's). Luchtvervuiling komt daar nog eens bij. Opnieuw: ga toch (gewoon) fietsen! Mocht je niet kunnen fietsen, door lichamelijk ongemak of wat dan ook, dan nog hoef je niet te brommen; dan kan je je ook laten rijden, bijvoorbeeld op een tendem, in een BAKFIETS, in een LIGFIETS met zijspan of in een speciaal voor jou ontworpen FIETS. 

N

NATUUR - Wat noem je natuur? Noem je alles wat er is natuurlijk (want uiteindelijk door fysiese oorzaken gegroeid) of alleen datgene wat door de mens niet aangetast is? Aangetast; letterlijk: aangeraakt; figuurlijk: bedorven. De mens bederft dingen zodra hij/zij ze aanraakt. (Ik heb hier een lichte voorkeur voor 'hij' maar ik laat haar ook hier liever niet ongenoemd.) Sommigen zien de natuur als iets waarmee we in gevecht zijn. Ze willen dat gevecht winnen, ze willen sterker zijn dan de natuur. Dat krijg je er misschien van als je mensen buiten de natuur plaatst. Waarom zouden we ons er buiten plaatsen, waarom geen samenwerkende houding? De houding van veel mensen is ronduit hoogmoedig. Ze denken overal wel even een oplossing voor te kunnen vinden, ze beschouwen de grillen, het onverwachte (dus: het ingewikkelde) van de natuur als lastig en willen alles beheersen, de baas zijn. In steden wordt de natuur zoveel mogelijk weggewerkt, in parken en tuinen (zie TUIN) mogen alleen BLOEMEN en planten groeien die door de mens zijn geplant (gekweekte soorten of soorten die uit andere delen van de WERELD komen, en 'dus' zogenaamd mooier zijn), het donker van de nacht wordt met felle VERLICHTING bestreden, en het getij wordt beheerst met zware dijken. Dat alles is nog niet genoeg, zie de experimenten met genentechnologie, idee‘n over klimaatbeheersing, het... Ach wat zeur ik nou, iedereen kan dit soort opsommingen aanvullen. Laat ik eens lekker de natuur in gaan, luisteren naar het zingen van de VOGELS, ook al is het geraas van de snelweg op de achtergrond te horen, en laat ik GENIETEN van de mooie bomen, ook al hebben vele dennen nog maar weinig naalden. (Zie ook ONKRUID en het volgende trefwoord.) 

NATUURBEHEER - Natuurbeheer lijkt me zo goed als nooit zinnig. Voor een klein beetje snoeien in de braamstruiken lijkt me dit woord niet nodig. Je hoeft je niet volkomen te laten overwoekeren, maar grenzen verleggen in het voordeel van de hoeveelheid wilde NATUUR lijkt me een hele verademing. Wat nu in veel tuinen te zien is lijkt nog het meest op een aangeharkte woestijn. (Zie ook TUIN.) Er zijn vaak mensen die denken dat er, als je de natuur haar gang laat gaan, allerlei plagen ontstaan; er zou niets anders meer groeien dan brandnetels. Uit eigen ervaringweet ik dat dit ONZIN is; ik heb al jaren een wilde tuin, waarin van alles groeit: hondsdraf, distels, herderstasje, biezen, allerlei grassoorten, rooie klaver en ja, ook brandnetels. Wat is er toch tegen brandnetels? Als er veel zijn kan je er altijd nog soep van KOKEN. Er zou veel meer wilde natuur moeten zijn, grote stukken land, bos en moeras waar echt niets door mensen gedaan werd. Sommige biologen zijn bang dat de natuur daardoor zal verarmen, dat er minder soorten planten en DIEREN zullen zijn. Als dat zo is is dat natuurlijk ergens wel jammer, maar ik vraag me af of het wel zo is (in mijn tuin gaat het in elk geval niet op) en mocht het wel zo zijn dan is het de vraag wat de oorzaak ervan is: misschien is de boel juist door het eeuwenlange gerotzooi van mensen ontregeld. Wat mij betreft, als ik voor de keus stond om van mijn omgeving een veelsoortige dieren- en plantentuin te maken die zonder beheer niet zou kunnen voortbestaan, of een zichzelf reddende natuurlijke, wilde omgeving met na verloop van TIJD wat minder soorten, dan kies ik voor dat laatste. Laten mensen maar eens ophouden met dat nodeloos geregel. 

NATUURVOEDINGSWINKELS - Goed dat ze er zijn, dat staat buiten kijf. Ze bestaan in vele soorten en maten, en zijn te voorzien van evenzovele kritiese kanttekeningen. Loonvormendheid en idealisme staan ook hier op gespannen voet met elkaar. Hoe meer loon hoe minder NATUUR, simpel gezegd. Helaas ben ik nog nergens een �chte natuurvoedingswinkel tegengekomen, dat wil zeggen, een winkel die alleen dingen verkoopt die voor honderd prosent onbespoten zijn. Waren natuurvoedingswinkels vroeger toch minstens VEGETARIES wat hun voedingsaanbod betreft, nu wordt er in de meeste winkels ook VLEES verkocht. (Zie ook bijvoorbeeld BIOLOGIESE LANDBOUW, BIOLOGIES VOEDSEL, BIOLOGIES DYNAMIESE LANDBOUW, REFORM en HALFHEID.) 

NORMEN - Veel mensen zijn als de dood voor het hebben van een duidelijke mening over het gedrag van hun medemensen, zolang die niet in een of ander erkend vijandsbeeldhokje passen. Ze komen dan onmiddellijk aan met zeer liberale redeneringen in de trant van: 'je moet een ander niets opleggen', 'dat is hun eigen zaak'; de angst voor zwaaiende wijsvingertjes is zeer groot. Terwijl duidelijk je mening zeggen natuurlijk iets heel anders is dan een ander iets opleggen, en het nogal wiedus is dat mensen verantwoordelijk zijn voor hun eigen beslissingen. (Zie VERANTWOORDELIJKHEID.) Ik vermoed dan ook dat die angst van velen om normerend te zijn te maken heeft met de wens om zelf met rust gelaten te worden, om niet al te krities bekeken te worden. (Zie KRITIEK.) 

O

OFFSET - Een veelgebruikte druktechniek; helaas (nog?) lang niet vrij van milieuvervuiling en gebruik van dierlijke materialen (FOTOGRAFIESE FILM). Zie ook bij DRUKKEN. 

ONDERBROEK - Dit is wel heel banaal. Toch wil ik er iets over zeggen. Namelijk dit: waarom bestaan er toch zo weinig simpele, lekkerzittende onderbroeken voor vrouwen? Ik zoek me altijd een rotje. Wie begint er een onderbroekenwerkplaats voor eenvoudige, niet-wulpse slipjes van onbespoten KATOEN? Ook niet van die slobberige ondingen die tot je navel reiken natuurlijk. Dit lijkt een wel heel futiel probleempje, maar dat is het niet als je bedenkt dat je van het aanhebben van een akelige onderbroek ontzettend sjaggerijnig kan worden - of kan dat niet als je DETERMINUCHTER bent? 

ONGEDIERTE - Ongedierte bestaat niet, alleen in de hoofden van bepaalde mensen. Ook 'schadelijke dieren' bestaan niet, behalve geredeneerd vanuit zelfzuchtige mensen. Er bestaan wel allerlei DIEREN en diertjes die dezelfde dingen lekker vinden als mensen. Nou �n?! Je kunt proberen of het mogelijk is vredig naast elkaar te leven. (Met muizen kan dat bijvoorbeeld: gewoon zorgen dat er nooit meer dan kruimeltjes te eten zijn, dan blijft hun aantal beperkt, of ze trekken zelfs weg.) Als samenleven niet mogelijk is, kan je de BEESTJES voorzichtig buiten zetten, en er voor zorgen dat ze niet weer binnen kunnen komen. Gif is noch voor de diertjes noch voor mensen zelf een goeie oplossing. Soms, dat moet ik toegeven ben je er te laat bij en dan kan er een onhoudbare situatie ontstaan, zoals een mottenplaag. Voor dat soort problemen heb ik nog geen oplossing kunnen verzinnen die voor iedereen gunstig is. 

ONKRUID - Bestaat niet. Zie NATUURBEHEER. 

ONZIN - Over wat zin en wat onzin is, daarover is de mensheid het voorlopig nog niet eens. Zin is waar je zin in hebt, en onzin is waar je geen zin in hebt. Hoewel sommige mensen soms zin in onzin hebben. Er valt dus eigenlijk niks zinnigs over te zeggen. Of is dat nou onzin? 

OPENBAAR VERVOER - Vaak vinden mensen zichzelf al reuze milieuvriendelijk wanneer ze per trein of bus reizen. Dat is natuurlijk ONZIN. Ook de trein vreet ENERGIE en ook de bus heeft uitlaatgassen. Vliegtuigen zijn helemaal uit den boze (twintig keer zo erg als een trein, mits dat geen TGV is). Helemaal niet reizen is natuurlijk het beste voor de NATUUR - zeker als je jezelf niet tot die natuur rekent - maar ook lopen en FIETSEN kunnen er mee door. Er wordt steeds meer gereisd, althans, over langere afstanden en door veel meer mensen dan vroeger. Waarom eigenlijk, is dat nou echt nodig? Is het nodig om te WONEN in de ene plaats en te WERKEN in een andere? Kleinschaligheid is natuurlijk een voorwaarde voor minder heen en weer gereis. Maar ook zouden mensen het idee dat het ergens anders altijd beter is uit hun hoofd moeten zetten. (Zie ook KONSUMPTIE en VAKANTIE.) 

OPOFFERING - Zolang bepaalde dingen in je doen en laten als opoffering voelen heb je er nog niet genoeg over nagedacht. Of het nou gaat om het BOIKOTTEN van de AUTO of om het weigeren van dierlijke voedingsstoffen (zie DIERLIJKE PRODUKTEN), zolang deze dingen niet uit overtuiging en met plezier gedaan worden is er slechts een halve stap gezet. Veel mensen hebben alleen oog voor die halve stap, zien van daaruit slechts nadelen voor zichzelf: 'Zolang al die andere mensen ook lekker auto blijven rijden (DIEREN eten, op wintersport gaan, enzovoort) ga ik mezelf niet opofferen door de auto (het VLEES, de wintersport) te boikotten.' Hun argument suggereert dat je er persoonlijk op achteruit zou gaan als je de auto uit je leven bant. Dit hoeft helemaal niet zo te zijn. Gedragsveranderingen kunnen juist een enorme opluchting veroorzaken. Het maken van een duidelijke keus (zoals de auto boikotten) voelt uitstekend, mits je er helemaal achter staat. Algemener gezegd: naar KONSEKWENTHEID streven, zelf zoveel mogelijk LEVEN zoals je zou willen dat iedereen leefde geeft een prettig gevoel, en heeft met opoffering niets van doen. (Zie ook VERANDERINGSGEZINDHEID.) 

OUD BROOD - Dat hoeft niet in de afvalbak, het hoeft niet in de KOMPOST-bak, het hoeft zelfs niet gevoerd te worden aan de eenden (wat, hoe leuk dat ook is, uiteindelijk eerder schadelijk dan goed is voor die beesten, omdat het ze afhankelijk maakt); hetkan, mits ongeschimmeld, gewoon in de soep. Een gebonden soep krijg je erdoor; heel lekker, vooral met veel tomaten er doorheen. (Buiten de tomatentijd lekkere biologiese tomatenpuree gebruiken!) 

P

PAPIER - Ik vind papier een fantastiese uitvinding, maar zoals met alle fantastiese uitvindingen kunnen er ook onzinnige en schadelijke dingen mee gebeuren. REKLAMEDRUKWERK bijvoorbeeld is regelrechte papierverspilling. De belangrijkste grondstof voor papier is hout (cellulose), een reden te meer om de papierverspilling tegen te gaan, en om te zorgen dat deze 'grondstof' nooit uitgeput raakt. (Grote stukken van de WERELD zullen herbebost moeten worden, en naast de stukken bos waar af en toe gekapt wordt vind ik dat er grote gebieden moeten zijn waar niet door mensen ingegrepen wordt.) Overbodig om te zeggen dat je bomen spaart door oude kranten en al het andere afvalpapier apart te verzamelen. Dat weten we nu wel. Hoewel het mij opvalt hoeveel papier er nog in de gemengde vuilnisbakken verdwijnt. Wat ik mij wel eens afvraag is: hoe vaak kan een papiertje gekringloopt worden? Niet oneindig natuurlijk, want de vezels slijten en worden korter. Toch gooi ik kringlooppapier ook weer bij het kringlooppapier, dus later krijg ik deeltjes daarvan weer terug in een schrijfblok, of misschien in een kartonnen doos. Of in pleepapier. (Zie ook ENVELOPPEN en KRINGLOOPPAPIER.) 

PLANTENWATERZUIVERING - Een manier om je grijswater (het niet-chemies-vervuilde afvalwater behalve dat van de WC) niet op het riool te lozen maar door een veld met riet te laten stromen. Via een natuurlijk proses reinigt het WATER zichzelf en vervolgens kan het geloosd worden op het oppervlaktewater. Het voordeel hiervan is vooral dat je letterlijk met je neus op de feiten zit: als je chloor door de gootsteen spoelt gaat het riet dood. Je hebt dan jezelf te pakken in plaats van onbekenden en latere generaties. Het is een manier om bewuster bezig te zijn met wat je aanricht. 

PLESTIK - Toegegeven, voor sommige problemen biedt plestik een prima oplossing. Toch heeft de mensheid miljoenen jaren zonder plestik gekund, ook dat dient niet vergeten te worden. Kunststoffen dragen afgrijselijk veel bij aan de vervuiling van het MILIEU, dat lijkt mij een reden om het gebruik van plestik tot een minimum te beperken. Wat ik heel ergerlijk vind is dat fabrieken allerlei produkten afleveren zonder dat aan winkels en klanten bekend is welke stoffen er gebruikt zijn. Er zijn verschillende soorten plestik en allemaal hebben ze nadelen, alleen de een is duidelijk te verkiezen boven de ander. Pvc is een voorbeeld van plestik dat totaal geboikot (zie BOIKOTTEN) zou moeten worden. Maar als je een tandenborstel koopt (waarom die van plestik moeten zijn is mij duister; pollepels en afwaskwasten zijn toch meestal ook gewoon van hout?!), dan weet je niet of de steel nou van pvc is of niet, dat soort dingen is heel vermoeiend op den duur. Toch zit er niet veel anders op: blijven protesteren, blijven zeuren. Vooral vrolijk zeuren kan helpen. Bij winkels of direkt (via AKTIE-groepen bijvoorbeeld) bij de produsenten. 

POLITIEK - Het persoonlijke is politiek, en het politieke en het persoonlijke zijn filosofies. Daarmee bedoel ik dat je als je de dingen waar het in het politieke en persoonlijke leven om gaat zorgvuldig wilt overdenken en als je tot keuzes wilt komen die niet alleen goed zijn voor jezelf (of voor je portemonnee) en voor de korte termijn, maar die ook goed zijn voor anderen en voor de lange termijn, dat je dan midden in de filosofiese vragen zit. Zie ook FILOSOFIE. 

POTLOOD - Tegenwoordig schrijft bijna iedereen met een BALPEN of zelfs met (al dan niet stinkende) viltstiften. Een dunschrijvend vulpotlood is, vooral voor aantekeningen en andere dingen die je niet lang hoeft te bewaren, een goed, milieuvriendelijk alternatief. Je hoeft zo'n potlood niet eens te slijpen. 

PROLETARIES WINKELEN - De leukste vorm ervan is openlijk en aangekondigd. Dan is het eigenlijk meer een AKTIE, en gericht tegen oneerlijke verdeling van geld enzo. Maar meestal is proletaries winkelen eigenlijk niet meer dan een mooi woord voor JATTEN. (Je hoeft niet bij het woord jatten te kijken want daar verwijs ik naar proletaries winkelen.) Proletaries winkelen is jatten met een POLITIEK jasje aan. Nou ja, niet duidelijk zichtbaar politiek, want dat valt zo op. Hoewel zo'n zogenaamd anarchistiese zwarte cape zich er uitstekend toe leent. De redenering achter deze vorm van winkelen zonder geld uit te geven is zo'n beetje: we pakken terug wat ze van ons afgepakt hebben. Je doet zoiets natuurlijk alleen bij het grootwinkelbedrijf. Er moet afstand zijn, er moet een vijandgevoel zijn (zie VIJANDSDENKEN), en ook heel belangrijk is anonimiteit. Ik zie zelf niks leuks meer in deze vorm van boodschappen doen. Als je niet uitkijkt word je er hebberig en krenterig van. En het ergste vind ik dat je mensen die in die winkels WERKEN niet als mensen ziet, maar als handlangers van 'het kapitaal' of 'de staat'. Bovendien koop ik zelf bijna alles in (kleinschalige, natuurvriendelijke) winkels die ik juist graag wil steunen. Voor iemens die echt geen geld heeft is jatten natuurlijk een oplossing, een noodoplossing. Maar in dat geval is het een persoonlijke strategie die niet verder gaat dan proberen in leven te blijven. Je kan altijd proberen leukere manieren te verzinnen om jezelf overeind te houden.(Zie ook GELD, LETS, DWARSE EKONOMIE.) 

Q

QUI-VIVE - Let op wat je koopt en waar je iets koopt, let op wat je zegt, wat een ander zegt, hoe je je verplaatst, wat je denkt, of je wel denkt, wat je aantrekt, wat je je aantrekt, waar je zin in hebt. Ga overal krities mee om en wees niet bang een quibus te zijn. (Want dat ben je toch wel.) 

R

REFORM - Bij reformprodukten en in reformwinkels gaat het op de eerste plaats om GEZONDHEID; ARGUMENTEN rond MILIEU en anti-uitbuiting (uitbuiting van mensen of andere diersoorten) spelen niet, of in elk geval veel minder, een rol. Maar zelfs bij die gezondheid kan je veel vraagtekens zetten: al die pilletjes en poedertjes, dat kan toch nooit goed zijn? En zo krampachtig bezig zijn met wat goed of slecht is voor je eigen lijf, dat is toch juist nogal ziekelijk? Gek genoeg zijn de meeste reformprodukten niet eens biologies. Een goed voorbeeld van HALFHEID. (Zie ook BIOLOGIES VOEDSEL en NATUURVOEDINGSWINKELS.) 

REGELS - Regels zijn nodig voor mensen die geen zin hebben om te FILOSOFEREN over wat het beste is voor de AARDE (de aarde inklusief zijzelf). 
Met gevoelige, zorgvuldige, nadenkende mensen is het slechts nodig om afspraken te maken. Zodra afspraken als regels gaan voelen is er iets mis, is het hard nodig met elkaar te gaan praten. Ja, ja, het klinkt mooi, maar wij leven nu natuurlijk (natuurlijk?) in een WERELD waarin regels meer regel dan uitzondering zijn. Wat te doen in zo'n wereld? Hoe leven anarchisten te midden van geboden en verboden? Als je de gevangenis wilt ontwijken lijkt schipperen mij onontkoombaar. Als je vindt dat er geen GELD zou moeten zijn bijvoorbeeld, is het dan anarchisties om voedsel en KLEDING te JATTEN en om onbetaald van het OPENBAAR VERVOER gebruik te maken? Sommigen vinden van wel. Maar het stiekume, het dwingende en het VIJANDSDENKEN dat er voor nodig is stuiten me tegen de borst en kan ik niet rijmen met mijn invulling van ANARCHISME. (In die zin is zelfs KRAKEN niet echt anarchisties.) En verkeersregels? Veel mensen komen met verkeersregels op de proppen in de hoop aan te tonen dat regels toch echt wel nodig zijn, dat het anders een chaos wordt. Maar ze vergeten dat 'regels' waarover KONSENSUS is geen regels zijn. Met zorgvuldige nadenkende mensen zouden er slechts verkeersafspraken zijn, geen regels, geen bekeuringen, geen boetes, en natuurlijk ook veel en veel minder AUTO's (alleen wat VRACHTVERKEER, verhuiswagens, ziekenwagens, bussen enzovoort) waarbij de afspraken een stuk eenvoudiger zouden zijn dan de regels van nu. 

REGENWATER - Regenwater werd vroeger per huis opgevangen in een ton. Waarom zouden we er nu niets meer mee doen? Nu stroomt het van de daken van onze huizen via de dakgoot op de straat, en vermengd met giftige afvalstoffen (van met name AUTO's) komt het in het riool terecht. Als het hard regent (en dat gebeurt niet zelden) wordt een deel van dat regenwater geloosd op het oppervlaktewater omdat het riool de grote hoeveelheid niet aankan. Doordat het regenwater dan inmiddels zeer vervuild is betekent dat een grote belasting voor het oppervlaktewater. Het is dus veel beter voor het MILIEU om een deel van het regenwater bij huis op te vangen. Het kan bijvoorbeeld gebruikt worden om kleren in te wassen, of de plee mee door te trekken; vereist wel een pompje en zo. (Zie ook bij WATER.) 

REKLAME - Reklame is nergens voor nodig, in tegenstelling tot informatie - maar waar ligt de grens? De grens ligt bij het kommersi‘le. In een WERELD zonder GELD �n (vooral) zonder hebzucht zou er geen reklame zijn, maar slechts informatieverspreiding. Het uitwisselen van informatie is in een wereld met zoveel mensen broodnodig. Zo nodig als brood: brood (of ander dagelijks voedsel) is nodig. Mensen weten dat best; ze kopen heus wel brood, ook zonder reklame. Maar bezorgdheid of mensenwel brood kopen om hun HONGER te stillen, dat is niet de drijfveer van de reklamemakersters; het zal hen worst wezen. En worst, dat is nu een van die overbodige produkten waarvoor hardnekkig reklame gemaakt wordt. Om het maar gewoon te laten lijken. Lijken..., over lijken gesproken: erger jij je ook zo aan die uithangborden bij slagers met varkentjes die hun eigen karbonaden aan staan te prijzen? Reklame is vies, reklame liegt. Het gekke is dat ongeveer iedereen dat zegt te weten en dat toch een groot deel van de mensen er in tuint. Of tuinen ze er niet in, zijn hun keuzes echt overwogen? (Met andere woorden, zijn de meeste mensen nu dom of gemeen? Het antwoord op die vraag is niet eens belangrijk; mensen kunnen veranderen.) Alle INDIVIDUEN zijn zelf verantwoordelijk, honderd prosent, voor hun koopgedrag. Hun koopjesjagerij. De jacht op het jacht, op de video, op de luxe VAKANTIE, de jacht op het gemak. Op hun gemak sjokken ze door de stad en kopen ze een nieuwe IJSKAST, of een DIEPVRIES, terwijl ondertussen het gat in de ozonlaag groter wordt en de zeespiegel stijgt, en terwijl er op allerlei plekken in de wereld honger is die er niet zou hoeven zijn, als al die mensen hier maar niet zo onkrities waren. Reklame doet er nog een schepje bovenop, reklame zet mensen juist aan tot dit kortzichtige, ook voor henzelf uiteindelijk zo nadelige gedrag. Reklame is dus eigenlijk altijd verwerpelijk, maar er zijn nog extra vervelende reklames. Veel, zeer veel reklames zijn seksisties, maar sommige zijn dat nog eens extra. Dat kan je aankaarten via de reklamekodekommissie, je kan er boze stukjes over in de krant schrijven (dat kan trouwens over heel veel dingen!) of je kan zelf de verfkwast (milieuvriendelijke verf!) ter hand nemen. 

REKLAMEDRUKWERK - Ongevraagd ligt je deurmat vol met allerlei folders, hele boekwerken soms zelfs, meestal nog vierkleurendruk ook. Wat hieraan te doen? Er zijn allerlei stikkers in omloop waardoor je te kennen kan geven niet van reklamedrukwerk gediend te zijn. Sommige van die stikkers zijn offisieel erkend, wat betekent dat er dan ook echt geen REKLAME meer in jouw bus 'mag' komen. Ik heb die stikkers al op veel plaatsen gezien, ook waar ik dat niet verwacht had. Het reklamedrukwerk dat je toch nog krijgt kan je (zonder porto uiteraard, en voorzien van niet mis te verstane teksten) terugsturen naar het adres (dat staat meestal wel ergens) waar de reklame vandaan komt. (Zie DRUKKEN.) 

RENTE - Wie GELD heeft kan dat geld uitlenen tegen rente; wie geen geld heeft zal geld moeten lenen en daarna mŽŽr geld moeten terugbetalen. Dat mŽŽr moet ergens vandaan komen, en meestal komt dat bij mensen vandaan die ——k geen geld hebben, en dus moeten lenen - enzovoort. Het rente-systeem is onrechtvaardig, en als het KAPITALISME niet in ŽŽn keer afgeschaft kan worden, laat dan het ophouden met rente vragen de eerste stap zijn! Wat je zelf kan doen is, behalve pleiten voor een renteloos-systeem, je rente-rekening opdoeken, of de rente die je vangt eerlijk terugstorten naar waar het geld vandaan komt (dat zal meestal de 'derde WERELD' zijn). 

ROKEN - Kan je je een afgezaagder onderwerp voorstellen? En toch is roken nog steeds een bron van irritatie en vervuiling. Rokersters kiezen er voor om hun eigen longen te vervuilen, dat is erg vreemd en jammer, maar het is toch tot op zekere hoogte hun eigen zaak (hoewel, wie betaalt straks het ziekenhuis, enzovoort...). Maar het ergste is nog dat rokersters er indirekt ook voor kiezen de longen van anderen te vervuilen. En het lijkt vaak alsof rokers de hele WERELD zo'n beetje als asbak beschouwen; als je lekker kersen wilt gaan zitten eten op straat, waar vind je dan een plekje zonder peuken, KAUWGOM en HONDEPOEP? Wat beweegt mensen er toe om te roken? Is het echt de smaak van rokende tabak, of is het vooral stoerheid? In elk geval speelt dat laatste bij de meeste rokersters mee: een onafhankelijke, zelfstandige indruk willen maken, wat natuurlijk meteen mislukt met zo'n ding in je hand. Roken is eerder een teken van afhankelijkheid, verslaving, zwakte, onzekerheid. Als je dat toegeeft, en als je je kwetsbare kant durft te laten zien, dan ben je denk ik al een heel eind. (Zie ook GEWOONTE.) 

ROLSCHAATSEN - Rolschaatsen, in kombinatie met de trein een goeie vervanging voor de AUTO (en je hoeft niet meer te trimmen of te joggen, dat scheelt weer TIJD), een prima afwisseling voor de FIETS, geschikt vervoermiddel voor als je weinig bij je hebt. Als je hard gaat zijn kniebeschermers tegen botsingen en valpartijen nodig. En, o ja, voer eerst nog wat AKTIE om de rolschaatsbanen autovrij te maken! 

S

SCHARREL - Scharrelkippen, scharreleieren, scharrel-VLEES; wat dacht je van scharrelmensen?! Ze leven in ruime hokken, ze kunnen hun eten niet alleen zelf kiezen maar ook zelf klaarmaken. Ze mogen zelfs vrij reizen en in winkelstraten rondwaggelen. Zeer verantwoord dus om zulke dieren op te eten. Als je de LOGIKA van de scharrelboeren en scharrelslagers doortrekt dan. Maar laten we die logika liever echt doortrekken en wegspoelen; het riool weet er wel raad mee. (Zie DIEREN, VEGANISME enzovoort.) 

SCHEERGEREI - Ik heb me vaak afgevraagd waarom mannen nu eigenlijk baarden hebben maar ik heb er nooit een zinnig antwoord op kunnen vinden, evenmin als op de vraag waarom mensen doorgroeiend hoofdhaar hebben. Misschien net zo'n malle vraag als: waarom bestaat het heelal; het zou toch net zo goed niet kunnen bestaan? Ik vind het altijd prettig om goed te kunnen zien hoe iemens kijkt. Dat is het enige echte bezwaar dat ik tegen baarden kan inbrengen, ze belemmeren het vrije uitzicht op gezichtsuitdrukkingen. Maar ik betwijfel of de mannen die zich dagelijks of bijna dagelijks scheren dat doen om hun gezichtsuitdrukkingen beter te kunnen tonen; het lijkt mij niet, gezien het weinige gebruik dat de meeste van hen van hun gezichtspiertjes maken. (En dit is niet eens cynies bedoeld.) 
Scheerkwasten zijn vaak van dassehaar, dat is dus een probleem voor VEGANISTEN (en andere DIEREN-vrienden) die zich willen scheren. Of ze altijd van dassehaar zijn weet ik niet, ik heb geen verstand van scheerkwasten namelijk. Scheerzeep schijnt niet nodig te zijn, het kan net zo goed met gewone (milieuvriendelijke) ZEEP. Elektries scheren kan natuurlijk ook, maar dat kost stroom. EKOLOGIES gezien is niet-scheren natuurlijk het beste. 

SCHOENEN - Doordat fabrikanten in de regel weinig tofu van VEGANISME gegeten hebben lopen wij jaar in jaar uit op gympjes, of een iets degelijker variant daarvan. Goeie stevige schoenen zijn nu meestal van LEER. Er zijn in Nederland maar weinig soorten goeie kunststofschoenen te krijgen. In Engeland bestaan wel vele soorten, van ademend spul (er zijn daar meer veganisten); die schoenen zijn te bestellen, maar een nadeel is dat je ze niet kunt passen. Een ander nadeel is de kunststof zelf. Het moet toch mogelijk zijn om ook van kanvas of linnen sterke schoenen te maken, die jaren mee gaan, al dan niet met een waterafstotend goedje erin of erop. Er zou dus eigenlijk een MILIEU-vriendelijk en veganisties schoenenfabriekje moeten komen. 

SCHOONMAAKMIDDELEN - Met schoonmaakmiddelen wordt een hoop vervuild! En dat terwijl de meeste dingen schoon genoeg worden met koud of eventueel warm WATER. Lukt dat niet, dan lukt het vast wel met ekologiese schoonmaakmiddelen. En dan bedoel ik niet van die halfekologiese die je in de supermarkt kan kopen natuurlijk; bij de NATUURVOEDINGSWINKEL weten ze (hopelijk) welk merk op dit moment het beste is. (Zie ook CHRONIESE SCHOONMAAKWOEDE, HUISHOUDEN en ZEEP.) 

SCHULD - Werkt dit boekje op je schuldgevoel? Dat is niet de bedoeling! (Of wekt het je ergernis? Ook niet de bedoeling!) Schuld vind ik een achterhaald begrip. Je kan ergens spijt van hebben, maar dat betekent als het goed is alleen maar dat je iets geleerd hebt, dat je hetzelfde een volgende keer anders zou doen. Je schuldig voelen omdat je niet leeft in overeenstemming met je idealen lijkt me dan ook zinloos, niet produktief. Produktief is het om na te gaan waar je gevoel van onvrede vandaan komt en om de oorzaak van die onvrede aan te pakken. Zo ook met de problemen in de WERELD, zoals de milieuvervuiling. Het zoeken naar schuldigen werkt in de hand dat iedereen zich zo ongeveer achter iedereen verschuilt. Het gaat om het opsporen van oorzaken, en aan de hand daarvan (dingen, de wereld, jezelf) veranderen. (Zie ook DETERMINUCHTERHEID.) 

SCHUURPAPIER - Schuurpapier lijkt vrij onschuldig voor het MILIEU, maar een groot bezwaar is dat het niet VEGANISTIES is. Het zelfde verhaal als bij LUSIFERS: de lijm die gebruikt is is dierlijk. Of dat vaak of altijd zo is zou uitgezocht moeten worden. (Zie ook DIERLIJKE PRODUKTEN.) 

SJAMPO - Voor de kwaliteit van je haar heb je het niet nodig, dat blijkt al uit de grote hoeveelheid REKLAME die er voor sjampo gemaakt wordt. Voor het MILIEU is het natuurlijk ook beter om je haar alleen met WATER te wassen. (Zie ook HAARWASSEN.) 

SKEPSIS - Niets is te bewijzen, overal zijn dikke vraagtekens achter te zetten. Achter alles wat rechts beweert, maar ook achter alles wat links beweert. Achter alles wat de technokraten beweren, maar ook achter alles wat de milieubeweging beweert. Als je het daarbij laat kan je je heel gelaten gaan voelen, of je glijdt af naar relativisme: vanuit jou heb jij gelijk maar vanuit mij heb ik gelijk; we hebben dus allebei even gelijk. KONSENSUS is dan een onhaalbare kaart. Daarom is het belangrijk om te kiezen voor een produktief soort skepsis. Wel overal vraagtekens plaatsen, maar het daarbij niet laten zitten; steeds zoeken naar oplossingen bij al die vragen. Zo'n soort skeptisisme past goed bij ANARCHISME, omdat het �n krities is (niet uit gaat van een Waarheid) �n opbouwend (niet relativisties). 

SNIJBLOEMEN - Gek boek is dit zeg: SKEPSIS, en dan snijbloemen. Het lijkt wel een gewoon woordenboek, alleen dan een beetje ANDERS, wat minder neutraal. En er ontbreken nogal wat woorden - gelukkig maar! Wat ik tegen snijbloemen heb? Dat ze gesneden worden. En nog meer: dat ze gekocht worden. En dat ze gekweekt worden, maar als ze niet gekocht zouden worden, zouden ze ook niet gesneden worden en zouden ze ook niet gekweekt worden, en dan zouden niet zulke grote stukken vruchtbare grond uit onze streken hieraan verspild worden. Neem eens gŽŽn bloemetje mee, dus. Ook geen wilde BLOEMEN; zo mooi als ze je ze buiten ziet zijn ze binnen nooit meer. Daar staan ze maar wat zielig te verleppen in een vaasje, zonder gezellige hommels, bijen en torretjes die van de nektar kunnen snoepen. 

SOBERHEID - Soberheid, een woord dat makkelijk BRAAF kan klinken, maar als je er nuchter over nadenkt, en als je het woord net zo invult als ik, dan is er niets tegen soberheid. Ik vind soberheid iets anders dan matigheid, terwijl de begrippen op het eerste gezicht misschien soms op elkaar lijken. Matigheid suggereert echter dat je eigenlijk veel meer zou willen (meer eten, meer drinken, meer snoepen, meer vrijen, meer van wat voor genot dan ook). Als je je matigt dan hou je je dus in. Je ontzegt jezelf van alles, je doet jezelf te kort. 
Matig uw snelheid, drink met mate, enzovoort. Bij soberheid denk ik aan heel andere dingen: aan een levenshouding, niet aan een van buiten opgelegde indamming van hartstochten. Een sober mens heeft nagedacht over zijn of haar behoeftes, en heeft geen behoefte (meer) om dingen te doen die de pest zijn voor het MILIEU, of die gevaarlijk zijn (voor wie dan ook), of die ongezond zijn. Een sober mens is een vrij mens, geen slaaf van haar/zijn GEWOONTES. Een sober mens doet niet benepen, zegt niet dit mag niet, en dat mag niet. Soberheid en uitbundig feestvieren gaan dus heel goed samen! 

SOLIDARITEIT - Een woord dat veel gebruikt wordt, vooral binnen links. Hoewel er meestal oprechte bedoelingen zitten bij mensen die het woord gebruiken, is solidariteit naar mijn idee een vaag en soms ook misleidend begrip. Net zoiets als het woord medelijden. Dat laatste woord roept vrij makkelijk assosiaties op in de trant van: ja, ja, medelijden hebben is gemakkelijk, maar d—e liever iets, kom daadwerkelijk in aktie. Solidariteit ademt weliswaar een wat aktievere sfeer uit: er wordt GELD gestort, er worden handtekeningen verzameld, er wordt gedemonstreerd, maar toch klopt er voor mijn gevoel nog iets niet. Solidair ben je nooit met jezelf, altijd met anderen, onderdrukte anderen. En hoe verder weg die onderdrukte anderen WONEN of hoe minder je je ŽŽn voelt met die onderdrukten, hoe vaker het woord solidariteit van stal gehaald wordt. Vaak zijn mensen solidair met anderen waarmee ze het niet helemaal eens zijn, maar die tegen dezelfde 'vijand' strijden. Solidariteit schoffelt op die manier onderlinge meningsverschillen onder tafel, en gaat sterk uit van VIJANDSDENKEN. Een paar voorbeelden over solidariteit wat dichter bij huis. Een flikker zal niet zeggen 'ik ben solidair met de flikkers', hij is z�lf immers flikker. En als een hetero zegt: 'ik ben solidair met flikkers en potten', dan proef ik behalve goede bedoelingen afstand in die opmerking. Ik proef er in dat die persoon potten en flikkers wil steunen in hun strijd. Hun strijd. Hun strijd waartegen? Tegen het denken in heterovanzelfsprekendheden. Als die hetero het eens is met dat streven, dan zou zhij beter kunnen zeggen: ik ben, net als flikkers en potten, tegen het denken in heterovanzelfsprekendheden. Ik denk dat zo'n houding meer vruchten afwerpt: het denken in belangentegenstellingen en het beruchte hokjesdenken zullen erdoor kunnen verdwijnen. Een ander duidelijk voorbeeld is rassisme. Als een wit persoon zegt: ik ben solidair met zwarten, migranten enzovoort, hoor ik daarin weer diezelfde afstand. Solidariteit kan makkelijk overgaan in een betuttelende houding. Er zijn slechts zeer oppervlakkig bezien verschillende belangen; uiteindelijk is voor iederŽŽn een WERELD zonder rassisme een veel betere wereld. Kortom, ik vind solidariteit niet ver genoeg gaan, er kan een stevige schep boven op! (Zie ook HORIZON, MEEVOELVERMOGEN en AKTIE.) 

SOSIALISME - Het sosialisme schuwt de staat niet, in tegendeel. De staat heeft er een zeer grote regelende funktie. De (nu in elkaar gestorte) systemen in oost europa en de sovjetunie worden/werden vaak aangeduid met de term KOMMUNISME, maar eigenlijk klopt dat niet. Kommunistiese idee‘n lijken eerder op ANARCHISME: kleinschaligheid en zonder staat. De term staatssosialisme vind ik heel wat beter passen bij bovengenoemde ingestorte systemen. Een aantal problemen en uitwassen die KAPITALISME met zich meebrengt doen zich binnen het staatssosialisme niet voor. Er is meer gelijkheid - maar waarom gaat dat ten koste van de vrijheid? Blijkbaar is het een erg kwetsbaar systeem, dat alleen funktioneert door middel van een stevige dwangbuis. Terwijl binnen het kapitalisme een vrij kleine groep zich verrijkt ten koste van de rest (die rest is nu vooral de zogenaamde derde WERELD ), is binnen het staatssosialisme elk INDIVIDU in feite onvrij. Ook de machthebbersters; zij kunnen elk moment het slachtoffer worden van het enorme komplotdenken dat binnen het staatssosialisme gebruikelijk is. Anarchisme is de enige mij bekende samenlevingsvorm waarin �n vrijheid �n gelijkwaardigheid mogelijk zijn, zodat alle individuen tot hun recht kunnen komen, en... En verder niets; wat zou er nog meer nodig zijn?! 

SPEKTRUMLOGIKA - Bij allerlei keuzes die je kunt maken zijn er vaak niet slechts twee maar een hele hoop mogelijkheden. Met andere woorden: er is een spektrum van mogelijkheden. Het kan heel zinvol zijn om alle mogelijkheden op een rijtje te zetten, van het ene uiterste via enkele tussenstappen naar het andere uiterste. Van uiterst geweldloos naar uiterst gewelddadig, van diktatuur naar ANARCHISME. Veel mensen gaan er vanuit dat de 'waarheid' wel ergens in het midden zal liggen. Ze kiezen bijvoorbeeld tussen matig zijn met VLEES eten en VEGETARISME; ze vergeten daarbij de lijn van vlees eten door te trekken naar het eten van vlees van alle diersoorten (ook honden en mensen eten - als gedachtenexperiment kan het veel verhelderen) en ze vergeten dat er vanuit vegetarisme een lijn door te trekken is naar het totaal niks dierlijks gebruiken (VEGANISME). Vanuit spektrumlogika denken is een soort genuanseerd denken dat niet ten koste hoeft te gaan van radikaliteit en bevlogenheid. (Zie ook boekenlijst achterin.) 

SPELLING - Spelling iz wel het laadste dad streng geregelt sau moeten worden. Waardoor komt het tog dat de meeste menschen zo tamelik soepel zein als het hun oren betreft (het neederlandts wemelt van de verschillende uitsprake, maar daar hebben slegts wijnigen moeite mee) en zo star als het hun ogen betreft (de meest onsguldige spellingsweizigingen stuiten op groote weerstant)? (Sie ook bei Y.) 

SPONS - Die leuke stukken natuurspons die je in sommige winkels kunt kopen, en waarvan je misschien denkt (net als ik heel lang dacht) dat het prima materiaal is (ik heb stukjes natuurspons lange tijd gebruikt als alternatief voor MAANDVERBAND en tampons), die stukken spons schijnen met behulp van dinamiet uit de zee te worden geoogst. Bij dit grof geweld gaat veel moois verloren, gaan vissen en andere beesten dood, en wordt de zee nog meer vervuild. Ook schijnt natuurspons steeds zeldzamer te worden. Redenen genoeg om deze sponzen niet meer te kopen. (Sommigen zeggen dat sponzen diertjes zijn, maar hoewel het groepjes samenwerkende cellen zijn, lijkt het er niet op dat ze pijn, angst en andere gevoelens kunnen ervaren. Zekerheid hierover is echter niet mogelijk, evenmin als bij planten.) 

SPORT - Aan sport heb ik altijd een hekel gehad, dus als je van sport houdt neem me dan maar niet al te serieus. Sport is iets anders dan spel. Spel is vrolijk, speels, het woord zegt het al. Spelen is iets wat alle kinderen spontaan doen. Sporten niet, dat moet gepusht worden. Sport is iets van grote mensen. Het heeft met presteren te maken en vaak ook met konkurreren. Toch zit in alle sport wel iets spel-achtigs, dat maakt het toch voor velen aantrekkelijk. Maar ook eergevoel en trots en nationalisme en al dat soort griezelige zaken spelen bij veel sporten een grote rol. De heisa bij voetballen is hiervan natuurlijk een duidelijk voorbeeld. De spelkant van sport, daar heb ik niets tegen, evenmin als de kant van de GEZONDE lichaamsbeweging (hoewel het ergens absurd is, zeker als mensen de halve week in de AUTO zitten en dan in het weekend gaan lopen joggen), maar de strijdkant van sport die zou ik graag zien verdwijnen, samen met het nationalisme en alle andere vormen van VIJANDSDENKEN. 

STAKEN - Hoort bij WERKEN, en het hoort thuis in een WERELD van MACHT. Staken is dan het middel van de machtlozen. Door te staken laten ze zien dat er als ze dat willen geen macht over hun uitgeoefend kan worden. Ik vraag me af waarom er niet veel vaker gestaakt wordt. Waarom toch voornamelijk om de inhoud van het loonzakje en dergelijke, en niet vanwege MILIEU-vervuiling, uitbuiting van mensen in andere delen van de wereld, DIEREN-leed enzovoort? Dan kan je wel aan de gang blijven, is misschien de reaktie. Maar ik denk dat onbaatzuchtig staken heel wat simpatie zou oogsten en zeer snel allerlei belangrijke diskussies op gang zou helpen, met als mogelijk gevolg een veel betere wereld. (Zie AKTIE en BAAR- EN BEVRUCHTSTAKING.) 

STEP - Een leuk vervoermiddel, niet alleen voor kinderen. Of w�l juist: voor kinderen van alle leeftijden. Net als ROLSCHAATSEN. 

STOFFENVERF - Hierover is naar ik weet erg weinig bekend. Voor welke kleuren worden welke stoffen (ingredi‘nten) gebruikt? Ik zou het graag weten. Wat in elk geval zo is, is dat ongeverfd het meest ekologies verantwoord is. Ongebleekte KATOEN, prima toch? Ook kan je zelf verven met bijvoorbeeld uienschillen (dan wordt de kleur geel/bruin) of bolsters van kastanjes (groen/bruin). Er zijn ook andere natuurlijke verfstoffen mogelijk, maar daarbij moet je toch weer chemikalien (beits) gebruiken. 

STOFZUIGER - Er is vast wel aan allerlei informatie te komen over het ENERGIE- verbruik van stofzuigers. Verder zal ik hier niet veel woorden aan vuil maken, behalve ŽŽn ding. Stofzuigen gaat door voor schoonmaken, maar dat is het slechts gedeeltelijk. De vloer wordt schoner, maar de lucht in huis raakt vervuild. De lucht die uit een stofzuiger komt stinkt, dat weet iedereen. Wat je inademt zijn poepjes van huismijten en andere minieme stofdeeltjes. Mensen met astma kunnen er niet tegen. Het beste is het in zo'n geval om een extra slang aan te sluiten op de uitgang van de stofzuiger, en om dan die slang uit het raam te hangen, zodat de stoffige lucht niet in je kamer komt. 

STOKEN - Stoken, daar houd ik wel van. Mensen opstoken bedoel ik. Niet letterlijk natuurlijk. Letterlijk stook ik weinig - wat voor mij niet zo'n kunst is, want ik ben geen koukleum. Zie verder bij KACHELS. 

STRUKTUUR - In de ogen van veel mensen is het veranderen van hun eigen gedrag en hetandere mensen aanmoedigen het zelfde te doen een zinloze zaak. Het is volgens hen alleen zinvol om grotere gehelen in de maatschappij te veranderen: de zogenoemde strukturen. Achter de vraag of strukturen danwel het denken en handelen van INDIVIDUEN aangepakt moeten worden gaat de vraag schuil wat bepalend is voor het gedrag van mensen: strukturen (door mensen gevormd en in stand gehouden) of idee‘n (het denken van individuen). Dat strukturen door mensen gevormd en in stand gehouden worden zal geen mens ontkennen, de vraag is of deze strukturen al dan niet een eigen leven gaan leiden, en die vraag komt neer op de vraag of strukturen meer zijn dan een optelling van het gedrag van individuen. Kunnen strukturen krachten vormen, buiten het handelen van individuele mensen om? Het woord struktuur kan van alles betekenen, maar het slaat altijd op een geheel. De vraag is dus of zo'n geheel meer is dan de som van de delen. Strukturen kan je ongeveer overal in zien. Strukturen in het zand doordat wind en zee er gespeeld hebben. Een struktuur in een schilderij. Een spoorwegnet. Een struktuur in de zin van een aantal afspraken tussen individuen. Stel dat het inderdaad zo zou zijn dat een struktuur meer is dan de som van de delen, dus dat een maatschappijstruktuur meer is dan de optelling van de idee‘n en handelingen van alle individuen die van die maatschappij deel uitmaken. Dan zouden alle mensen kunnen veranderen zonder dat die maatschappij wezenlijk veranderde. Dat lijkt mij absurd. Als alle mensen zouden zijn veranderd, lijkt mij, dan zou blijken dat er helemaal geen zelfstandige struktuur bestond, zoals er ook geen boek meer is als je alle blaadjes eruit gescheurd hebt, zoals er geen oorlog kan zijn als geen mens eraan meedoet. Zodra iedereen het leger zou BOIKOTTEN zou er onmogelijk sprake van een leger kunnen zijn, ook al lijkt dat leger op dit moment een vast onderdeel van de zogenaamde struktuur van deze maatschappij. Zoals de ingewikkeldste figuren in het zand toch uit alleen maar zandkorreltjes bestaan zo bestaat zelfs de ingewikkeldste maatschappij slechts uit individuen. Als je geschiedenisboeken leest of boeken over sosiale bewegingen dan kan je de indruk krijgen dat strukturen (afspraken en/of machtsverhoudingen tussen mensen) een leven op zichzelf leiden, en dat ze een bepalende invloed op individuen uitoefenen. Ga je echter met een 'vergrootglas' kijken dan zie je dat alles te verklaren is uit de optelling van de gedragingen van individuen. Alles in de WERELD (voorzover het de kultuur, het door mensen vormgegevene betreft, niet de NATUUR) hangt af van wat individuen denken, willen en doen. Een samenleving bestaat uit individuen die elkaar al dan niet vaak beInvloeden of achternalopen, die al dan niet aan modes meedoen, die al dan niet deel uitmaken van de gangbare kultuur/GEWOONTES van hun streek en hun tijd. Revolutie, golf, mode, gangbare kultuur, ze zijn niet onontkoombaar. Er zijn mensen die elkaar aansteken, maar er zijn er ook meestal die niet met de mode of golf of kultuur mee willen doen. Al is er maar 1 keer 1 individu dat niet meedoet, deze persoon ontzenuwt dan toch het hele idee van onontkoombaarheid, van het idee van de strukturen als zelfstandige krachten. Individuele veranderingen zijn de enige veranderingen waarbij dingen niet van bovenaf opgelegd worden. Andere manieren om de wereld te veranderen (via demokratie, diktatuur of harde AKTIE) komen neer op DWANG. (Zie ook VERANDERINGSGEZINDHEID.) 

SUIKER - Suiker, en dan bedoel ik de gebruikelijke geraffineerde biet- of rietsuiker, is onnodig, ongezond en verslavend. Iedereen weet het. Als je geen suiker meer eet ga je andere dingen beter proeven en meer waarderen. Als je toch van mierzoete spijzen houdt kan je altijd nog rozijnen, gedroogde dadels of vijgen eten. Gebak kan je heel goed zoeten met moutstroop (gerst-, rijst- of maismoutstroop), of appelperensiroop. (Zie ook GEWOONTE.) 

T

TEGELKACHEL - Geschikt voor ruimtes die langdurig verwarmd moeten worden (omdat het lang duurt voordat ze warm zijn, en ook weer lang duurt voordat ze hun warmte afgegeven hebben). Zie ook KACHELS. 

TEKSTIELWAS - Je kunt een hoop was met de hand doen, maar mijn ervaring is dat een gevoel van saaiheid en eentonigheid me al snel bekruipt. Ik snap waarom mensen (lees: vrouwen) vroeger gezamenlijk wasten. Dat is veel gezelliger, lekker tijdens het roddelen of filosoferen boenen op de hardnekkig donkergrijs blijvende witte sokken. Een dorp met een gezamenlijke wasplaats, dat lijkt me dus wel leuk (Maar dan graag ook een gezamenlijke FILOSOFIE; dat roddelt lekkerder. Bijvoorbeeld een filosofie waar in zit dat iedereen elkaar alle belangrijke dingen vertelt, zodat roddelen in negatieve zin niet eens mogelijk is.) Verder is het natuurlijk ook mogelijk om te wassen in een wasmachine. Er bestaan milieuvriendelijke wasmachines waarbij het mogelijk is REGENWATER te gebruiken. En er bestaan ook heel simpele ouderwetse wasmachines: niet veel meer dan een bak waar je (regen)water in kunt laten lopen, je was in kunt kieperen en waarin iets beweegt zodat het WATER en de was in beroering blijven. Weinig waspoeder gebruiken (zie ZEEP) en een zo verantwoord mogelijke soort (vraag het bij de NATUURVOEDINGSWINKEL) is natuurlijk het beste, evenals het niet warmer wassen dan nodig is. Centrifuges zijn soms handige dingen, vooral als je geen goeie wasdroogplaats (buiten, zolder) hebt, maar een ouderwetse mangel (op handkracht natuurlijk) lijkt me ekologieser. Droogtrommels zijn natuurlijk uit den boze. Niet alleen voor het MILIEU maar ook voor veel wasgoed. Voor het ophangen van de was zijn naar ik weet nooit machines uitgevonden. Konsentreer je tijdens dat noodzakelijk werkje op iets heel anders. Op het zingen van de sarabande uit de vijfde cellosuite van Bach bijvoorbeeld. 

TELEVISIE - Wie heeft er nu geen televisie tegenwoordig? Nou, ik. Het bevalt me prima. Zelden heb ik het gevoel dat ik iets mis. En in feite mis je nooit wat; je kunt namelijk maar op een plek tegelijk zijn, je kunt maar een ding tegelijk doen. Dus denken dat je iets mist als je niet naar de film gaat terwijl je intensief met iets anders bezig bent is ONZIN. Alles willen meemaken is een onmogelijkheid. Als ik tegenwoordig niet kan kiezen uit een aantal mogelijkheden probeer ik altijd te bepalen welk van die dingen die ik allemaal wil het meest eigen is. Televisie valt daar bij voorbaat buiten. Je mist alleen iets als je niet intensief leeft, als je verslaafd bent aan de televisie bijvoorbeeld, als je televisie kijkt uit GEWOONTE. Niet voor niks werd televisie door indianen 'doodoog' genoemd. Het scherm van een televisie is trouwens naar het schijnt niet VEGANISTIES: vroeger zat er schelvis in verwerkt (vraag me niet hoe) en tegenwoordig is dat vervangen door een of ander goedje met MELK. 

TOLERANTIE - Tolerant zijn wordt meestal als iets positiefs gezien, en het wordt vaak nagestreefd door mensen met goede bedoelingen. Met 'tolerant zijn' willen ze uitdrukken dat ze ook mensen die er ANDERS uitzien dan zijzelf, die anders leven dan zijzelf, die anders denken dan zijzelf een plekje onder de ZON gunnen. Echter als je geen MACHT, DWANG, geweld wilt gebruiken, betekent dat ook dat je iedereen een zonnig plaatsje gunt, en dan hoef je helemaal niet meer te zeggen dat je tolerant bent. Het woord 'tolerantie' heeft dus alleen betekenis wanneer vanuit macht, de mogelijkheid tot het gebruiken van dwang en geweld, geredeneerd wordt. Dan wordt ook de term 'tolerantiegrens' duidelijk. Er wordt dan niet naar KONSENSUS gestreefd, maar er wordt ergens een grens getrokken tussen welk gedrag en welke gedachtes wel en welke niet door de beugel kunnen. Met de (anders denkende en zich anders gedragende) mensen die aan de goede kant zitten wordt niet gepraat, ze kunnen hun gang gaan. En met de mensen aan de verkeerde kant van de beugel wordt ——k niet gepraat, want daarmee valt niet te praten. Hup het gevang in, het gesticht in, en koest houden maar. 

TOTAALWEIGEREN - Een goede vorm van individueel verzet met een POLITIEKE uitstraling. Ook al verandert het dienstplichtigenleger in een beroepsleger, de KONSEKWENTE houding van het totaalweigeren blijft altijd inspirerend, en kan ook toegepast worden in andere situaties, bijvoorbeeld als men probeert je te dwingen werk aan te nemen waar je geweten tegen protesteert. (Zie ook DIENSTWEIGEREN en WERKEN.) 

TROEP - Rotzooi. Je vindt het overal, vooral in parken en langs wegen. Maar ook in kantoren en fabriekshallen. Als je vanuit de trein het landschap bekijkt zie je in de buurt van steden de hoeveelheid troep altijd toenemen. Troep is niet zozeer datgene wat weggegooid dient te worden maar veel eerder: datgene wat nooit gemaakt had moeten worden. 

TUIN - Tuinen zijn meestal erg aangeharkt, ze passen daardoor niet erg bij de wilde NATUUR, ze maken een gekortwiekte, zielige indruk. Kale aarde met hier en daar wat sprietjes, daar mogen dan bloemetjes komen. En net als een struik lekker begint te groeien wordt daar met de snoeischaar weer het grootste deel vanaf gehaald. Een tuin is voor veel mensen een soort heelalletje dat ze zelf geschapen hebben. Okee ik vind het niet mooi, maar kan het kwaad? Laat die mensen toch, als ze dat nou zo leuk vinden, zou je zeggen. Maar ik denk dat die regelzucht in die tuinen niet op zichzelf staat. Het lijkt alsof mensen helemaal niet van verrassingen houden. Spontane vergeetmenietjes zijn toch veel spannender dan in de winkel gekochte? Ik vermoed dat achter dit gedoe in tuinen (en voor parken geldt hetzelfde) een idee schuilgaat waarin zit dat wilde natuur minder waard is dan datgene wat door mensen bepaald is. Wat ook nog kan is dat veel mensen de natuur echt niet mooi genoeg vinden. Een schrikbarende gedachte. Of is het gewoon een soort hebzucht? (Zie BEZIT.) Mensen zijn verwende wezens. Ze wachten niet rustig af welk avontuur ze nu weer zullen beleven als ze op de eerste mooie lentedag door hun tuin lopen, nee ze doen een bestelling: de grootste en de kleurigste BLOEMEN willen ze. Tuininrichting, alsof het om een behangetje gaat. Nee, dit kleurtje liever hier, en dat kleurtje daar. Of zijn tuinierende mensen gewoon een soort luxe boeren en boerinnen? Kijk eens wat ik allemaal uit de grond tevoorschijn tover?! 

TIJD - Er zijn mensen die vinden dat de WERELD veranderen via individuele veranderingen ideaal is, maar dat er niet genoeg tijd voor is; voordat de ideale toestand er zal zijn, zal de wereld al ten onder zijn gegaan aan MILIEU-vervuiling, oorlog of andere ellende. Inderdaad lijkt de weg van INDIVIDUELE verandering vaak een moeizame en uiterst langzame. De vraag is alleen of er een alternatief is. De wegen die sneller en doeltreffender lijken komen steeds neer op het gebruik van MACHT, van DWANG, van geweld. Ze veroorzaken daardoor slechts oppervlakkige veranderingen. Dwang kan de daden misschien wel maar de gedachten en wensen van mensen niet veranderen. De enige manier waarop een ideale samenleving kan worden gebouwd is een heel grondige: pas als iedereen zelf nadenkt en zelf beslist welk gedrag het beste is �n als iedereen het over die dingen met elkaar eens wil worden, kan er iets stevigs ontstaan. Zoiets lijkt misschien vanuit nu gezien een eindeloze toestand, maar waarom zou dat zo blijven? Is het ooit op grote schaal geprobeerd om een beweging op gang te krijgen van mensen die op een dergelijke dwangloze, anarchistiese manier LEVEN? Meteen komt dan de vraag natuurlijk hoe je het voor mekaar krijgt om deze manier van wereldverandering op grote schaal ingang te doen vinden. Als je mensen niet dwingt zal je moeten wachten tot ze gaan willen. Maar je hoeft daar natuurlijk niet passief op te gaan zitten wachten. Je kan vraagtekens plaatsen bij vanzelfsprekendheden. Je kan mensen prikkelen om antwoorden op die vragen te gaan zoeken. En je kan mensen prikkelen om stappen te gaan zetten. En je kan mensen prikkelen om andere mensen te gaan prikkelen. AKTIES, demonstraties, manifestaties, al die dingen zijn zinvol voorzover ze mensen stimuleren om na te denken, meer mee te gaan voelen, hun HORIZON te verleggen, hun doen en laten te veranderen. Akties die gericht zijn op machtsvorming, op dwang, die zijn wat mij betreft onanarchisties, en zullen nooit een echt mooie wereld dichterbij brengen. (Zie ook VERANDERINGSGEZINDHEID.) 

U

UITERLIJK - Het indelen van mensen in mooie en lelijke is een mogelijkheid. Veel mensen denken echter dat het ook een noodzakelijkheid is, dat het echt niet anders kan, dat er nu eenmaal mooie en lelijke mensen zijn, en vele vele mensen die daar tussenin zitten. Ik vind dat een vorm van diskriminatie (zie ook FA‚ADISME). Veel mensen zijn een groot deel van hun TIJD bezig met aan zichzelf te frunniken, zo dat ze het best passen bij het beeld wat men van mooi heeft. Ze denken dus niet alleen dat het noodzakelijk is om mensen kwalifiserende etiketten betreffende hun uiterlijk op te plakken, ze denken ook nog eens dat het afschuwelijk is als op henzelf niet het etiket mooi zou passen. Door REKLAME enzovoort wordt deze gedachtegang zeer gestimuleerd. Gelukkig zijn er ook mensen die niet om uiterlijk geven en die het niet erg vinden als iemens niet 'mooi' is. Toch ben ik pas echt tevreden als die etiketjes mooi en lelijk (voor het uiterlijk van mensen) verdwijnen. Ze zijn honderd prosent kultuurbepaald, want logies gezien is er niks tegen flaporen, grote of juist kleine neuzen enzovoort. Met flaporen hoor je zelfs beter dan met van die keurige oortjes (ook ONZIN hoor; 'keurige oortjes' bestaan niet) die dicht tegen je hoofd zitten geplakt. (Zie ook GESLACHTEN.) 

V

VAKANTIE - Reizen kan leuk en leerzaam zijn, en als je te voet of per FIETS gaat is er kwa milieuvervuiling niet veel aan de hand. Het gros der vakantiegangersters gebruikt ENERGIE-verslindende voertuigen voor de reis, en gedraagt zich op de plek van bestemming ook milieuvijandig. Het ski‘n bijvoorbeeld zou afgeschaft moeten worden, omdat skihellingen het berglandschap grondig bederven, niet alleen doordat ze de natuurminnende wandelaars in de zomer een doorn in het oog zijn, maar vooral doordat ze erosie veroorzaken. Verder kan het verschijnsel vakantie op een soort verslaving duiden: mensen hebben vaak het idee per se op vakantie te moeten, of aan vakantie toe te zijn. Uitrusten en bezinnen zijn nuttige bezigheden, maar kunnen ook thuis, of vlak bij huis gebeuren. Wie vlak bij huis niets te GENIETEN vindt vindt het nergens (vrij naar JacP. Thijsse). 

VEETEELT - Een diervijandig verschijnsel dat nodig afgeschaft moet worden. Zie VEGANISME. 

VEGANISME - Een manier van leven waarbij niets dierlijks gebruikt wordt. Noch voor voedsel, noch voor KLEDING, noch voor andere spullen. Het gaat hier dus niet alleen om VLEES en LEER, maar ook om zuivelprodukten, eieren, HONING, WOL, zijde enzovoort. Veganisten willen geen DIEREN doden (en dat ook niet door anderen laten doen) en geen dieren gevangen houden (en dat evenmin door anderen laten doen). Veganisten maken geen wezenlijk onderscheid tussen mensen en andere dieren: we gaan er vanuit dat andere mensen, net als wijzelf pijn kunnen leiden en bang kunnen zijn; waarom zouden andere dieren die vermogens niet hebben? (Zie ook DIERLIJKE PRODUKTEN.) Veganisme schijnt zeer goed te zijn voor de GEZONDHEID, vooral als je kiest voor BIOLOGIES VOEDSEL (wat wel zo KONSEKWENT is, omdat in de gangbare landbouw vele dieren (insekten, VOGELS, kleine zoogdieren) het loodje leggen). Zorg wel dat je genoeg VITAMINE B12 binnen krijgt. (Zie SCHARREL.) 

VEGANISTIESE LANDBOUW - (BIOLOGIESE) LANDBOUW zonder het gebruik van dierlijke mest is heel goed mogelijk. Er wordt vaak gebruik gemaakt van verschillende soorten 54 andere bemesting: groenbemesting (planten waarin bepaalde nuttige stoffen zitten worden meteen gebruikt), plantaardige KOMPOST, gesteentemeel (voor bepaalde mineralen) en menselijke (dus feitelijk toch dierlijke) mest (kompost van menselijke uitwerpselen, al dan niet vermengd met plantaardig materiaal). Dat laatste moet wel met zorg behandeld worden: minstens een jaar laten staan en goed laten broeien (de kompost moet warmer dan zestig graden geweest zijn) om eitjes van parasieten geen kans te geven. (Want VEGANISME wil niet zeggen dat je blij bent met spoelwormen...) (Zie ook KOMPOSTPLEE.) 

VEGETARISME - Een wat zwakkere vorm van VEGANISME; er wordt VLEES noch VIS gegeten, maar bijvoorbeeld wel MELK gedronken. Gek genoeg beseffen veel vegetari‘rs niet dat zuivelproduktie met slachten samengaat. Vegetari‘rs zijn wel tegen het doden, maar niet tegen het gevangenhouden en uitmelken van DIEREN. Daarom is vegetarisme eigenlijk een vorm van HALFHEID. 

VERANDERINGSGEZINDHEID - Wereldverandering lijkt mij niet mogelijk zonder een verandering in het denken en doen van losse mensen, van INDIVIDUEN. Het idee zelf 'alvast' te veranderen is blijkbaar voor de meeste mensen tot nu toe niet erg aantrekkelijk. Mensen hebben over het algemeen weinig moeite met veranderingsgezindheid wanneer het het gedrag van anderen is wat de verandering dient te ondergaan. Bij rechts is die manier van denken heel duidelijk, de zondebokkenteorie. Toch is ook links niet vrij van deze gemakzuchtige manier van denken, die vaak samengaat met VIJANDSDENKEN. 'De kapitalisten', de SCHULD geven ligt binnen links nogal makkelijk, want dat zijn altijd anderen.Dat ook 'de witten' vaak fout zitten en moeten veranderen, dat ligt (bij veel witten) al een stuk minder makkelijk, en 'de mannen' ligt (voor veel mannen) ook nogal moeilijk. Hoe meer het nodig is de hand in eigen boezem te steken, hoe moeizamer het proses van verandering lijkt te gaan. Bij speciesisme (onderdrukking van andere diersoorten) en milieuverpesting ligt het daarom helemaal pijnlijk: bijna alle mensen doen er (nog) aan mee. Grootscheepse MENTALITEITS-verandering is dus hard nodig, bij zowat alle mensen, ook binnen links! 

VERANTWOORDELIJKHEID - Een bruikbaar begrip, voorzover het naar de toekomst verwijst. Mensen zijn verantwoordelijk voor hun eigen daden, ja h� h�, eigenlijk een enorme open deur. Toch is het mogelijk om z— te redeneren dat alle daden van alle mensen uit de omgeving en vanuit het verleden verklaard kunnen worden. De mens waar het om gaat zou dan een soort geprogrammeerde robot zijn. Ergens is dat ook zo. Het grappige is alleen dat die robot zelf de knoppen kan bedienen. (Zie ook SCHULD.) 

VERLICHTING - (Nu blijkt dat dit toch een vrij prakties boekje is, want ook in een FILOSOFIES woordenboekje zou het woord 'verlichting' voorkomen, maar dan door mij veel positiever beoordeeld...) Verlichting neemt tegenwoordig belachelijke vormen aan. Alsof het snachts ongeveer even licht zou moeten zijn als overdag. Ik heb het nu over buitenverlichting. Een deel van de buitenverlichting, een zeer zeer groot deel, is voor het AUTO-verkeer. Dus als dat ongeveer zou verdwijnen verdwijnt er ook ontzaglijk veel verlichting. Een ander deel van de verlichting buitenshuis heeft te maken met REKLAME, ook overbodig dus. Nog een ander deel is er voor de gezelligheid; dat is een misverstand. De MAAN en de sterren, dzzr kan je buiten gezellig naar kijken (als er op de plek waar je staat tenminste eens een keer niet allemaal van die kwasiromantiese lantaarnpaaltjes staan). En de vierde kategorie, die is het ingewikkeldst, die is voor de (sosiale) veiligheid. Vooral in parken schijnt dat een probleem te zijn. Achter elke boom kan een man staan, dus worden de bomen maar omgezaagd en worden er lantaarnpalen geplaatst (alsof daar geen (dunne) man achter kan staan). De omgeving wordt er voor mijn gevoel alleen maar grimmiger op. Ook tuinen van allerlei mensen worden gedurende de hele nacht fel verlicht, vanwege diezelfde, of weer een andere enge man. Ik zei al, dit punt van die enge mannen is iets ingewikkelder, ik kan enkel met steeds diezelfde lange-termijn-oplossing komen (ANARCHISME), maar voor de korte termijn? Recyclen?! 

VERPAKKINGEN - Vroeger (in 1971 om presies te zijn, de tijd van de 'club van Rome') had ik een stikkertje, daar stond op: 'koop geen wegwerpverpakking' Toen ik pasgeleden zelf stikkers maakte heb ik die leus maar veranderd in 'koop zo min mogelijk wegverpverpakking'. In die tijd dat ik dat oude stikkertje kocht was er al reden genoeg om bezorgd en krities te zijn, maar het MILIEU was er nog heel wat minder erg aan toe dan op dit moment, en toen was het blijkbaar nog mogelijk om gŽŽn wegwerpverpakking te kopen. Om dol van te worden, al die PLESTIK doosjes en zakjes, al dat piepschuim, dat karton, dat glas bestemd voor de glasbak enzovoort. Toch kan je nog een heel eind komen, bijvoorbeeld door in NATUURVOEDINGSWINKELS onverpakte groenten enzovoort te kopen. ZAKKEN van granen enzo kan je HERGEBRUIKEN. Er is wel een mogelijkheid om produsenten te prikkelen tot het gebruiken van schonere verpakking: milieubelastende verpakkingen terug naar de bedrijven te sturen. Ongefrankeerd natuurlijk. Liefst massaal, bijvoorbeeld op een afgesproken dag. 

VIS - Gek h� er wordt gezegd: we eten vis, niet: we eten een vis, of een paar vissen. Net als dat bij VLEES niet gezegd wordt: we eten vandaag een stuk koe. Ook bij het eten van een konijn heet het zogenaamde gerecht: konijn, en niet een konijn. Een konijn klinkt te persoonlijk, dan is het duidelijk dat het dit spesiale konijn is, dit unieke dier. Elk dier is uniek, net als dat elk mens dat is. Geen mens wil opgegeten worden, geen vis wil het WATER uit getrokken worden, noch aan een haakje, noch spartelend in een net. (Zie HENGELEN, JACHT en VEGANISME.) 

VITAMINE B12 - Een onmisbaar goedje, evenals andere vitaminen. Het verschil is dat veganisten (zie VEGANISME) alle andere vitaminen wel binnen krijgen (mits ze GEZOND/gevarieerd eten) maar bij B12 is dat zeer de vraag, aangezien het spul niet in zeewier zit, niet in tempeh noch in een aantal andere etenswaren waarvan vaak gedacht wordt (soms staat het zelfs op het etiket vermeld) dat het er in zit. Hou je op de hoogte van de ontwikkelingen. Wachten tot je een aantoonbaar tekort hebt is gevaarlijk, want het proses van een tekort oplopen kan heel sluipend gaan, zo dat je er niets van merkt, totdat er in het ergste geval onomkeerbare verschijnselen komen (er aan doodgaan behoort tot de mogelijkheden) en in minder erge gevallen krijg je last van dingen die slechts langzaam weer over gaan. Er bestaan veganisties vervaardigde pilletjes en die kan je kopen bij NATUURVOEDINGSWINKELS en drogisten. Voor meer informatie: zie achterin bij de boekenlijst. 

VLEES - Dierlijk (spier)weefsel. Het wordt nog steeds door veel mensen gegeten, terwijl dit voor de GEZONDHEID (van die mensen) niet nodig is (in tegendeel) en het voor de DIEREN veel ellende betekent. (Zie VEGANISME.) 

VOGELS - Vogels kijken en vooral ook naar vogels luisteren is iets wat ik iedereen aan kan raden. Zelf vond ik het leuk om te leren welke soort nu welk geluid maakte. Ik ging intensiever kijken en luisteren en hoorde en zag allerlei dingen die ik eerst niet zag en hoorde. Vogels hebben veel last van mensen: door de overdadige VERLICHTING in steden en langs wegen raakt hun dag- en nachtritme in de war (ze beginnen bijvoorbeeld veel te vroeg te fluiten en gaan te lang door, waardoor ze verzwakken door te weinig slaap), ze hebben steeds minder ruimte doordat alles volgebouwd wordt. Ze hebben te weinig rustige plekken, en in en rond tuinen stikt het van de predatoren (roofdieren als katten, honden, HUISDIEREN dus). Heel veel keer meer (1000!) dan in de vrije NATUUR. Tenslotte is er de milieuvervuiling (vervuiling van lucht, grond, voedsel en WATER) waardoor de vogels er ook niet gezonder op worden. Het schijnt dat in steden de vogelstand achteruit gaat. Door geen (roof-)huisdier te nemen doe je dus ook vogels een plezier. Het voeren van vogels is alleen nodig in strenge winters. (Vetbollen en pinda's zijn in de lente zelfs funest voor jonge vogeltjes.) Een mogelijkheid om aktief wat voor vogels te doen, is het meewerken aan het beschermen van de nesten van weidevogels. (Zorgen dat die niet kapotgemaaid worden door de boeren.) 

VRACHTVERKEER - Het heen en weer rijden met lekkere of handige dingen van hier naar daar en van daar naar hier heeft absurde vormen aangenomen. Dat komt door de EKONOMIE. Dan gaan er spruitjes uit Nederland naar Frankrijk en komen er spruitjes uit Itali‘ naar Nederland. Appels uit de Verenigde Staten komen per vliegtuig hierheen en gaan ingeblikt weer terug. Ik zeg maar wat, maar zo ongeveer gaat het wel, en vaak nog veel gekker. Alle streken van de WERELD zouden moeten streven naar kleinschaligheid en ZELFVOORZIENENDHEID en voor zover er gezeuld wordt met voedsel en spullen van de ene streek naar de andere zou het om extraatjes moeten gaan, voedsel en spullen waarvan je niet afhankelijk bent. Voor het overgrote deel van het huidige vrachtverkeer geldt dus: stoppen die handel! (Zie ook BEWERKT VOEDSEL.) 

VRANTEN - Vruchten, granen, groenten en paddestoelen. Al die dingen die een VEGANIST eet dus. 

VIJANDSDENKEN - Veel rechtse mensen hebben hier last van, maar ook binnen een groot deel van links wordt er nog steeds erg veel en erg graag aan vijandsdenken gedaan; de produsenten worden steevast als grote booswichten beschouwd, de konsumenten als om de tuin geleide zieligerds, terwijl ik denk dat beide kategorie‘n vaak een al dan niet vriendelijke schop onder hun kont nodig hebben. Vijandsdenken is de keerzijde van slachtofferdenken.(Zie ook SOLIDARITEIT, TOLERANTIE en SPORT.) 

W

WAAKVLAM - Die kan uit, snachts en als je weg bent. Het ding is er enkel voor het gemak. Een doorlopend brandende waakvlam is net zoiets als een druppelende kraan: pure verspilling. 

WATER - H2O; vanuit het heelal bekeken een bijzonder goedje. Op deze planeet is water echter in het geheel geen schaars goedje. Als er geen milieuvervuiling was en het water niet op zo'n ingewikkelde manier gezuiverd zou hoeven worden dan zouden we in deze natte streek van de aardbol helemaal niet zuinig met water hoeven omspringen. Helaas is er wel milieuvervuiling: rivierwater drinken is niet aan te raden. De zuiveringsinstallaties hebben handenvol werk. Met dat gezuiverde water zou zorgvuldig omgesprongen moeten worden. Is het niet belachelijk om met veel moeite gezuiverd water te gebruiken om AUTO's mee te wassen? Om maar te zwijgen over hoe bepaalde bedrijven met het relatief goedkope drinkwater omgaan! Er zou op veel plekken REGENWATER opgevangen kunnen worden, dat is schoon genoeg voor allerlei klussen. (En die auto's, daar kleeft zoveel vuil aan, dat krijg je er toch niet af.) Waar ik me ook aan kan ergeren is dat veel mensen, zodra het een paar dagen niet geregend heeft, meteen hun tuin urenlang onder sproeien. Met drinkwater. En waarom is dat 'nodig'? Omdat ze van die woestijnige tuinen hebben: hier en daar een plantje, een bloemetje, en daartussen kale, zorgvuldig van elk groen sprietje ontdane grond. Die 'blote' grond droogt snel uit. Vandaar. (Zie verder bij TUIN.) In huis kan je er ook op letten om gezuiverd water als een wat minder vanzelfsprekend goedje te beschouwen. De kraan hoeft niet almaar te lopen terwijl je je tanden poetst, of tijdens de AFWAS. Als je bij het douchen van een stevige straal water houdt kan je een waterbesparende doucheknop aanschaffen: die verdeelt het water in kleinere druppeltjes, z— dat je met minder water hetzelfde gevoel hebt als onder een gewone douche. 

WC - Er is verschil tussen zorgvuldigheid en preutsheid. Zorgvuldig is het om te zorgen dat een wc schoon is, gewoon om te voorkomen dat er ziektes overgedragen kunnen worden enzo. Daarom is het natuurlijk goed om af en toe de wc even schoon te maken met wat WATER en een beetje ekologiese ZEEP. (Zie ook SCHOONMAAKMIDDELEN.) Die bruine randen (schoonmaakfanaten weten hier niets van; bruine randen, hoezo?!) krijg je er, schijnt het, af met wat azijn (misschien even een nacht laten staan, je merkt wel, ik heb het nog niet uitgeprobeerd). Chloor en andere gore goedjes: niet gebruiken dus! Behalve gewoon schoonmaken om gegronde redenen is er echter iets anders aan de hand: het lijkt wel of de meeste mensen vinden dat elk geurspoor, al is het n—g zo subtiel, onmiddellijk uitgewist dient te worden. Je mag beslist niet weten dat een ander v——r jou gepoept of zelfs maar gepiest heeft. Daarom trekken mensen de wc altijd door, ook al hebben ze maar een piepklein plasje gedaan. Acht tot tien liter water voor zo'n onnozel beetje urine! Gelukkig voor de mensen die nog niet (kunnen, willen, durven) kiezen voor een KOMPOSTPLEE, zijn er nu ook systemen waarbij je relatief weinig water verspilt. 

WC-PAPIER - Er is grijs papier, wat me beter lijkt dan gekleurd of gebleekt (wit) WC-papier, maar nog beter (voor het riool, of voor de KOMPOST) lijkt me het tot voor kort in NATUURVOEDINGSWINKELS verkrijgbare ongebleekte licht-bruingele (nieuwe) papier. (Waarom is dat nu ineens weer niet te krijgen? Hopelijk is dat op het moment dat jij dit leest al weer achterhaald.) Om te beschrijven of te bedrukken is kringlooppapier een goeie keus, maar om door het riool te spoelen of om kompost van te maken lijkt het me niet zo goed om papier te gebruiken waarin restjes drukinkt en dergelijke zitten. (Zie ook WATER.) 

WERELD - Misschien vinden veel mensen mij wereldvreemd, omdat ik geen AUTO rijd, omdat ik niks dierlijks gebruik, omdat ik alleen BIOLOGIES geteelde of wilde produkten wil eten, omdat ik vaak in oude kleren loop, omdat ik zou willen dat er geen GELD bestond en omdat ik ook denk dat dat zou kunnen, omdat ik de landgrenzen zou willen afschaffen, omdat ik mensen weiger in te delen in mooi en lelijk, omdat ik FILOSOFIE niet los wil koppelen van het dagelijks leven, omdat ik denk dat ANARCHISME mogelijk is. Als ik dat bedenk vind ik de wereld maar vreemd. 

WERKEN - 'Werken is altijd beter dan niet-werken', dat schijnen veel mensen te denken. Lariekoek vind ik. Heel veel 'werk' dat gedaan wordt (vooral het betaalde werk) is voor een groot deel zinloos, of zelfs schadelijk. Het bevordert het KAPITALISME (dus de verrijking van degenen die toch al te veel hebben), het werkt verdere milieuverpesting in de hand, gaat gepaard met sexisme, dierenonderdrukking, of wat voor onheil dan ook. In beroepen die van buitenaf grotendeels integer lijken (gezondheidszorg, welzijnswerk) krijg je te maken met zo'n gigantiese tijdsdruk dat je niet of nauwelijks toe komt aan de sosiale kant. Natuurlijk kan je overal wat van proberen te maken. Zolang er scholen bestaan is het voor kinderen mooi meegenomen als er leuke lerar(ess)en zijn, die boeiend over hun vak kunnen vertellen, waar leerlingen terecht kunnen met hun vragen. Maar hoe kritieser je zelf bent en hoe afwijkender je leeft (en hoe openlijker je daarvoor uitkomt) hoe moeilijker ook dat soort banen zijn. Ik heb de indruk dat bij bijna alle mensen die betaald werk doen (naast andere motieven) ——k de inhoud van het loonzakje een rol speelt. 'Van een uitkering red ik het niet,' redeneren ze. Het grappige is dat als je ekologies probeert te leven je het gemakkelijk redt met een uitkering. Ook voor betaald werk zijn er 'gewetensbezwaarden', alleen lopen zij een enorm risiko als ze daar eerlijk voor uitkomen! Er is ooit een klup opgericht met de naam: 'Gewetensbezwaren (Bepaalde) Betaalde Arbeid' of iets dergelijks. Bij die oprichting is het helaas tot nu toe gebleven. Hier ligt lijkt mij een mooi werkterrein voor allen die nog iets zoeken waarmee ze zich nuttig kunnen maken! De meest integere soort werk is onbetaald werk. Omdat bij onbetaald werk GELD geen rol speelt in je motivatie ligt de zaak veel duidelijker: alleen VERANTWOORDELIJKHEIDS-gevoel en - als het goed is - plezier zijn je prikkels om door te gaan. (Zie ook STAKEN en AFWIJKEN.) 

WETTEN - Als anarchiste moet ik natuurlijk niks van wetten hebben, maar pragmaties gezien is het soms wel ingewikkeld. Moeten verkrachters dan maar hun gang blijven gaan? Of mensen die een bejaarde in elkaar slaan om aan een tientje te komen? Het probleem is natuurlijk gewoon dat er zo weinig anarchisten zijn. Tot nu toe lukt het me slechts in teorie om voor dit soort zaken een FILOSOFIESE oplossing te verzinnen. Maar om nu te zeggen dat ik v——r wetten ben, dat gaat me te ver. Ik zal geen AKTIE voeren om de wet tegen het verkrachten af te schaffen, maar ik voer ook geen aktie om die wet strenger te maken, omdat zoiets volgens mij geen oplossing is. Zwak verhaal, zullen anderen zeggen. Inderdaad, het ANARCHISME heeft, zolang anarchisme zo zeldzaam is, geen ad hoc oplossing voor gewelddadigheden. Maar wat hebben anderen dan? Alleen de gevangenis als niet-werkende oplossing. De vraag is: waar steek je je energie in, in het verbreiden van anarchistiese idee‘n, of in het aanscherpen van allerlei wetten en REGELS. Dan kies ik vol overtuiging voor het eerste, en als (bijna) iedereen dat nou eens zou doen?! In een WERELD waarin anarchistiese idee‘n wijd verspreid zijn zullen minder (misschien zelfs geen) verkrachtingen en andere geweldsdaden voorkomen. Verkrachting komt niet voort uit de lichamelijke behoefte of de psychiese tik van ŽŽn spesiaal individu; achter het verschijnsel verkrachting zitten idee‘n van mannen over vrouwen, idee‘n die, op een subtielere manier, zeer wijd verspreid zijn in deze maatschappij, deze wereld. Wetten, regels en gevangenissen zijn slechts een ad hoc oplossing om de grootste eksessen aan te pakken. Lapmiddelen dus, in de negatieve zin van dat woord. En dan heb ik het nog niet eens over het feit dat vele wetten zeer onrechtvaardig zijn, maar ook dat lijkt me geen anarchisties onderwerp. 

WOL - Wol komt van schapen. Ja, h� h�, wie weet dat nou niet, maar voor mij is dat een reden om geen wol te willen gebruiken. Hou ik dan niet van schapen? Juist wel natuurlijk. Van schapen houden is echter iets anders dan schapen houden. Wat zou jij ervan vinden als aan het eind van de winter, ongeacht wat voor weer het was, ineens je lekkere warme jas uitgetrokken werd? En je kon niet naar binnen, want je stond in een wei met een hek er om heen... Om het nog wat dramatieser te maken (want veel mensen die veganisme een heel eind heen begrijpen vinden het overdreven om per se geen wol te willen gebruiken): de meeste wol die hier te koop is komt uit Australi‘. Daar lopen miljoenen schapen rond die zo gekweekt zijn dat ze een zeer groot huidoppervlak hebben, zodat er veel wol te 'oogsten' valt. Bij de billetjes van die schapen gaat het door al die plooien vaak ontsteken en om dat te voorkomen wordt daar de huid bij lammetjes weggesneden. Zonder verdoving. Routinewerk. Dit is zomaar een van de vele gruwelijke verhalen die over door de mens uitgebuite DIEREN te vertellen zijn. (Zie VEGANISME.) 

WONEN - Wonen kan op veel manieren: in een tent, in een iglo, onder een stuk karton of landbouwplestik, in een krot, in een hut, op een boot, in een hol, in een flat, in een huis, in een villa, in een paleis, op een bankje in het park, op een zaal met twintig anderen, op een zolderkamertje van twee bij drie. Wonen doet iedereen, maar lang niet iedereen woont zoals zhij zou willen. Er zijn grote verschillen. Verschillen in ruimte, in luxe, in de mate van milieuvriendelijkheid. Er is zogenaamd woningnood, maar ondertussen staan vele gebouwen leeg en worden de prachtigste panden gebruikt voor de meest onnozele zaken. Dat heeft weer alles met KAPITALISME te maken natuurlijk. (Zie ook bij KRAKEN en ARMOEDE.) Over ekologies wonen is de laatste tijd vrij veel geschreven, dat hoef ik hier dus lekker niet te doen. Zie achterin, en bij EKOLOGIES BOUWEN. 

X

XENOFOBIE - De angst voor het 'vreemde', voor alles wat onbekend en ANDERS is. Voor alles wat afwijkt. Afwijkt waarvan? Van de NORM; welke norm? Wie bepaalt er wat normaal is? Xenofobie lijkt me geen uitzonderlijke kwaal waaraan slechts enkele individuen lijden. Het lijkt me een in deze WERELDzeer wijd verspreide vorm van kortzichtig denken. Rassisme, sexisme en zo nog wat vormen van diskriminatie zijn het gevolg. (Zie ook bij HORIZON en AFWIJKEN.) 

Y

Y - De y is mijns inziens in het nederlands een volstrekt overbodige letter. Voor zover de letter voorkomt spreken we haar doorgaans als ie uit, en niet als ij; waarom zeggen we dan wel bij het opzeggen van het alfabet iks, ij, zet en niet iks, ie, zet? SPELLING is erg onlogies, dat wil zeggen, er zitten dingen in die in de loop van de geschiedenis zo gegroeid zijn, die ooit wel logies waren, maar nu niet meer. Van die dingen barst het in de taal, en barst het in de hoofden en daardoor ook in het gedrag van mensen. Gebrek aan LOGIKA in mensenhoofden levert veel problemen op, kan funest zijn; onlogika in de spelling heeft over het algemeen geen rampzalige gevolgen. Laten we het daarom gerust bij de Y over de IJSKAST hebben. 

IJSKAST - Een leven zonder ijskast is, ook al lijkt het sommigen onmogelijk, heel goed te doen. Geen wonder, niks nieuws, eeuwen en eeuwenlang bestonden er niet eens ijskasten. Als je VEGANISTIES leeft is het helemaal makkelijk; je hebt dan veel minder aan bederf onderhevige voedingswaren in huis. Wat je wel koel wilt bewaren kan je in een onverwarmde ruimte zetten. De rest eet je lekker meteen op. Als je toch een ijskast nodig denkt te hebben, kan je die delen met anderen. Je schijnt een ijskast vaak te moeten laten ontdooien: hoe meer ijs er in zit, hoe meer stroom er wordt gebruikt. En als je de ijskast bij nader inzien toch de deur uit doet, zorg er dan wel voor dat het ding HERGEBRUIKT wordt —f dat de CFK-bevattende delen goed terecht komen (die worden apart ingezameld). (Zie ook bij KOELKAST.) 

Z

ZAKKEN - Van alle VERPAKKINGS-materialen zijn papieren zakken zo ongeveer het milieuvriendelijkst. Vooral als je ze HERGEBRUIKT totdat ze beginnen te scheuren en als je ze vervolgens (als ze niet al te vies zijn geworden) bij het oud PAPIER gooit. Steeds als je boodschappen gaat doen kan je oude zakken meenemen voor groente en brood. Voor onverwacht uitdijende hoeveelheden boodschappen zijn linnen of KATOENEN tasjes een oplossing. PLESTIK zakken en tassen, met zo'n geroutineerd gebaar tevoorschijn getoverd door vele winkelverkopersters, zijn een grootscheepse BOIKOT waard. 

ZEEP - Zeep is soms handig omdat vet en andere stoffen die op dat moment op die plek ongewenst zijn er in oplossen. Het is echter nergens voor nodig, en alleen maar schadelijk, om veel en vaak zeep te gebruiken. Ik had het al over de overbodigheid van SJAMPO, net zo overbodig is zeep als het gaat om het wassen van je lichaam. Behalve natuurlijk als je net in een poepsloot bent gevallen of anderzins onder de stinkende smurrie zit. Koop zo milieuvriendelijk mogelijke zeep en gebruik die zo min mogelijk. Wat heb je nou liever: stralend witte lakens in een doods, vervuild MILIEU of een levendig, natuurlijk milieu en niet zo kraakheldere lakens?! De angst voor een vuiltje, een vlekje is op huishoudelijk gebied bij veel mensen overdreven groot. De mate van bezorgdheid en VERANDERINGSGEZINDHEID ten opzichte van de vervuiling op wereldschaal staat hiermee in schril kontrast. Laten we helder en kleurrijk denken, dat lijkt me het belangrijkst voorlopig. De ontwikkelingen bij de milieuvriendelijkste zeep zijn nog steeds gaande, daarom kan je het beste jezelf van informatie voorzien via een NATUURVOEDINGSWINKEL. (Zie ook SCHOONMAAKMIDDELEN, HUISHOUDEN, CHRONIESE SCHOONMAAKWOEDE en TEKSTIELWAS.) 

ZELFVOORZIENENDHEID - Soms ben ik jaloers op in het wild levende DIEREN. Ganzen, egels, ree‘n en gorilla's. Waarom doen wij zo ingewikkeld, waarom niet gewoon leven van wat de NATUUR kant en klaar biedt? Vruchten, noten, wilde granen, bladeren. Zo kan ik fantaseren over een zelfvoorzienend leven in de vrije natuur. Maar verzamelen kost veel TIJD en ruimte, en dat betekent dat er geen tijd is om boeken te lezen, laat staan te schrijven, en het betekent dat je een leven zKnder pen en PAPIER, zonder boeken, zonder verrekijkers, zonder huis, zonder... Nee, dan misschien toch maar huizen bouwen, en papier maken, en boeken schrijven, en... Als je LANDBOUW bedrijft en windmolens kunt bouwen dan lijkt zelfvoorzienendheid me goed mogelijk. Je kunt jezelf op die manier in leven houden, en misschien heb je daarnaast nog tijd over om andere dingen te doen. (Ik hoop het voor je!) 

ZON - Direkte zonne-ENERGIE is een (voor ons eindige schepseltjes) onuitputtelijke bron, en veroorzaakt geen vervuiling. Waarom heeft niet iedereen zonnepanelen op het dak, en waarom worden nog steeds lang niet alle nieuwbouwhuizen op het zuiden gebouwd? We hebben zonlicht en zonnewarmte nodig. Dat weet iedereen. Zonder de zon zou er dus geen sprake zijn van ons. En geen sprake van spraak. Enzovoort. Wat bijna iedereen weet maar nog lang niet iedereen beseft is dat de energie in eindige energiebronnen als steenkool, olie en aardgas indirekt van de zon afkomstig is. Miljoenen jaren geleden zijn die vormen van materie ontstaan, en nu worden ze er in enkele tientallen jaren doorheen gejaagd. Ten koste van vreselijk veel, misschien uiteindelijk wel ten koste van de menselijke soort zelf. Dat laatste zou een gemiste kans zijn. Ook al zit het er dik in dat niemand ons zou missen.