Ook in deze reeks:         Anarchie? Tisdat            Veganisme? Tisdat

 

 

Feminisme is vrouwenbevrijding!
Sinds oeroude tijden zijn er vrouwen geweest die zich niet hebben geschikt in de rol die hun familie of de maatschappij voor hen bedacht had, zoals er overal en altijd mensen zijn die zich niet zomaar voegen naar de wensen van overheersers en profiteurs. Deze vrouwen moesten opboksen tegen allerlei sexistische vooroordelen, zoals het idee dat vrouwen minder belangrijke mensen zouden zijn dan mannen. Niet alleen vele mannen zagen het zo, maar ook vaak vrouwen zelf. En nog steeds zijn dit soort ideeën niet geheel verdwenen.
Misschien is vrouwenonderdrukking ontstaan door kleine fysieke verschillen, doordat mannen gemiddeld wat sterker zijn dan vrouwen, doordat zwangere vrouwen kwetsbaar zijn, of doordat mannen zich onder invloed van hormonen wat agressiever gedragen. Kleine verschillen kunnen grote gevolgen hebben! Maar deze toestand blijft alleen bestaan als de bijbehorende ideeën, de vooroordelen, blijven bestaan en aan volgende generaties doorgegeven worden.
Vrouwen kunnen zich bevrijden, en kunnen elkaar daarbij helpen.

En mannenbevrijding...!
Maar ook mannen kunnen zich bevrijden: van de onderdrukkersrol, en van het keurslijf van de zogenaamde mannelijkheid. Mannen worden, nog steeds meer dan vrouwen, geacht te presteren, flink of stoer te zijn, koel en berekenend. Zo blijven veel mannen geneigd tot machogedrag, tot geringschattend doen over vrouwen, en tot het wegstoppen of zelfs uitbannen van zachte en kwetsbare gevoelens. Ook veel vrouwen werken daar onbewust aan mee in hun opvoeding van jongetjes. 

Eerste golf, tweede golf, derde...
Tijdens de periode die 'eerste feministische golf' wordt genoemd werd er vooral gestreden voor kiesrecht voor vrouwen. Die strijd begon al halverwege de 19e eeuw. De meest radikale voorvechtsters daarvan waren de suffragettes in Engeland. Zij voerden felle akties die veel publiciteit opleverden, en wanneer ze in de gevangenis terecht kwamen gingen ze meteen in hongerstaking. In 1919 was er eindelijk kiesrecht voor vrouwen, althans in Nederland, in België pas eind veertiger jaren, en in Zwitserland nog veel later.
De tweede golf begon eind jaren zestig van de twintigste eeuw. Dolle Mina's voerden op kreatieve manier aktie, Man Vrouw Maatschappij was een wat nettere klup. 'Baas in eigen buik', vóór ekonomische zelfstandigheid en tegen uitsluiting van vrouwen, dat waren enkele belangrijke punten van de tweede golf. Een bekende leus is: 'Het persoonlijke is politiek!' Eind jaren zeventig was de golf op haar hoogtepunt: overal in het land verschenen vrouwenhuizen, vrouwencafé's, vrouwenboekwinkels, vrouwenwoongroepen, praatgroepen, uitgeverijen, fietsenmakerijen..., het leek alsof er een komplete vrouwenmaatschappij binnen de gemengde wereld aan het ontstaan was! Halverwege de jaren tachtig zakte de golf helaas weer in.
Waar blijft de derde golf? Of is die al aan de gang? 

Sla eens een krant op...
Voor vrouwen die geboren en getogen zijn in dit deel van de wereld is er veel verbeterd; er zijn heel wat meer mogelijkheden om het leven vorm te geven dan in de tijd van onze moeders of grootmoeders. Toch zijn we er nog lang niet. Ondanks alle verbeteringen  heeft de maatschappij als geheel immers geen grote veranderingen ondergaan.

Bekijk de foto's eens in kranten. Het parlement, internationale bijeenkomsten van regeringsleiders, oorlogen, rellen: (bijna) allemaal mannen... Negentig procent van het nieuws is macho-nieuws. Veel problemen hebben te maken met typisch machogedrag: agressie, bezitsdrang, konkurrentie, eergevoel, trots, gebrek aan overleg, slechte samenwerking, niet goed naar elkaar luisteren...

Het lijkt of vrouwen vaak niet zo'n zin hebben om aan te schuiven. En dat is terecht! De wereld zal er weinig beter op worden wanneer vrouwen zich de machohouding van (veel) mannen eigen maken en zich politiek en ekonomisch op dezelfde overheersende manier gaan opstellen.
De radikale en anarchistische stromingen binnen het feminisme gingen over veel meer dan politieke macht en ekonomische zelfstandigheid; deze stromingen streefden naar totale verandering, zowel in de maatschappij als in het persoonlijke leven. Helaas raakten veel goeie punten van deze kleurrijke beweging ondergesneeuwd en ingekapseld. Tijd voor een langdurige opleving! 

Macho-ekonomie
We leven in een grotendeels kapitalistische wereld, een wereld van winnaars en verliezers. Een wereld met oorlog, armoede en uitsluiting, waarin vluchtelingen en onaangepasten worden gezien als profiteurs.
Het gros van de vrouwen in het rijke deel van de wereld heeft wat materiële welvaart betreft een riant leven vergeleken met vrouwen en mannen in andere delen van de wereld, of met vrouwen en mannen die leven aan de zelfkant of in de getto's van die welvarende samenleving.
Kapitalisme is een macho-ekonomie. Omdat de voor die ekonomie nodige konkurrentie, assertiviteit, agressie en schreeuwerigheid macho-mannen en macha-vrouwen gemakkelijk afgaat. Zodra zo'n ekonomie er is ontstaat er een mechanisme waarin veel mensen zich aan de eisen daarvan gaan aanpassen, anders vind je immers geen baan, etcetera.
Wat was het 'handig', eeuwenlang, dat de geharde mannen zich na hun werk thuis door hun zachtaardige vrouwen konden laten verzorgen, zodat ze de volgende dag weer fris aan de slag konden. Nu ook veel vrouwen een betaalde baan buitenshuis hebben is deze vanzelfsprekendheid gelukkig doorbroken. Maar nog steeds nemen vrouwen een groot deel van het huishouden en de zorg op zich. Ook in andere delen van de wereld wordt door vrouwen keihard gewerkt en hebben zij vaak een dubbele taak. Ook van díe vrouwenarbeid wordt hier geprofiteerd.
Veel vrouwen hebben stressklachten, maar ook lang niet alle mannen kunnen hun draai vinden op de arbeidsmarkt. Met zoveel mensen in de WAO moet het wel zo zijn dat hoe alles rond werk en inkomen georganiseerd is niet past bij de wensen en mogelijkheden van een groot deel van de mensen, vrouwen èn mannen.

Sexueel geweld
Er is een verschil tussen de vrouwenbeweging en andere bevrijdingsbewegingen, zoals de arbeidersbeweging en de antiracismebeweging. Verkrachtingen, vrouwenhandel, porno-industrie, sexbladen, cliterodectonomie, gedwongen huwelijken, vrouwenmishandeling... Een akelige rij verschijnselen die het leven van veel vrouwen tot een hel kunnen maken, en wat het vaak extra moeilijk maakt: de onderdrukker zit niet ver weg, het kan haar 'levensgezel' zijn. Een arbeider loopt door te staken misschien het risico zijn baan te verliezen; vrouwen die zich willen bevrijden uit een onderdrukkende situatie zetten daarbij een groot deel van hun persoonlijke leven op het spel. In sommige gevallen zit er niks anders op dan te vluchten naar een Blijf van mijn Lijf-huis.
Weer anderen vinden die stap te zwaar. 'Je gaat toch niet met je onderdrukker naar bed?' Soms doen vrouwen dat echter wel. Omdat ze financieel van hem afhankelijk zijn. Of omdat ze toch nog van hem houden. Of omdat ze gewoon bang zijn dat hij haar anders in elkaar slaat of anderszins terroriseert. Het persoonlijke is voor vrouwen soms akelig politiek!
Thuis dus, maar ook in de stad, in school, op het werk, in de kroeg en in de natuur. Overal waar mannen zijn, of kunnen zijn, zullen vrouwen altijd, al is het maar een klein beetje, op haar hoede zijn. In je eentje door een donker park fietsen betekent nog altijd een zeker risico nemen. Ook al is de kans vrij klein dat er 'iets gebeurt', de kans is er, en die bezorgt vrouwen overal op de wereld een hoop angst en ongemak. Er hoeft niet eens een kans te zijn dat een vrouw direkt aangevallen wordt; ook de beelden op televisie, in films en de vele sexistische reklames zorgen voor ongemak en grote ergernis. De wereld is er voor iedereen, en het gaat er om ervoor te zorgen dat het ook een fijne plek wordt voor iedereen!
Het persoonlijke is politiek, want wat mij of jou overkomt heeft te maken met de maatschappij, en de keuzes die mensen maken hebben altijd politieke konsekwenties, hoe klein ook. Gelukkig volgt daaruit ook dat je zelf door je persoonlijke keuzes bij kunt dragen aan een betere wereld. Juist door keuzes te maken die afwijken van het gangbare. 

Feminisme is anti-sexisme
Sexisme is onderdrukkend onderscheid maken op grond van iemands geslacht/sexe. Je zou kunnen zeggen: geslachten bestaan niet, sexisme helaas wel.
Natuurlijk bestaan er biologisch gezien wel geslachten, maar deze zouden niet belangrijk hoeven zijn. Er zijn bovendien mensen die zich in die tweedeling helemaal niet prettig voelen. Die tweedeling vormt dus op zich al een keurslijf: de gewoonte om iemand meteen in te delen in een van de twee geslachten is wijd verspreid, en waarom wordt daar eigenlijk zo'n waarde aan gehecht? 

Hé, ho, ha!
Een hieraan verwante kwestie is die van het lesbisch, homo of hetero zijn. Of iets daar tussenin, of helemaal niks... De meeste mensen vinden het normaal dat je verliefd wordt op iemand van het andere geslacht. Er wordt wel gezegd dat vijf procent van de mensen homo/lesbisch is en de rest zou hetero zijn. Opvallend is dat er tijdens de tweede golf van het feminisme, in de tijd van de vrouwenhuizen enzo ineens heel veel vrouwen 'lesbisch werden'. Is het dan niet het meest logisch te veronderstellen dat iedereen meerdere kanten uit kan? En als we dit koppelen aan het stukje hierboven over het geringe belang van geslachten, dan kom je vanzelf uit bij het idee dat iedereen verliefd kan worden op een ander, en dat het geslacht daarbij van geen belang is. 

Hanigheid en onderdanigheid
Mannen die hanig zijn, zijn niet alleen lastig voor hun omgeving, maar missen zelf ook iets. Hanig zijn gaat bijvoorbeeld niet samen met goed nadenken of genieten.

Vrouwen die de hun opgelegde rol goed hebben aangeleerd zijn evenmin ideaal. Zij kunnen bijvoorbeeld enorm tuttig zijn, een eigenschap waaraan juist (andere) vrouwen zich enorm kunnen ergeren.
Hanigheid, het aftroeven van andere mannen, vrouwen imponeren. Tuttigheid, het zichzelf als onbelangrijk voordoen, het verleiden van mannen. Bij veel homo's en lesbo's zie je gek genoeg dezelfde patronen. De wereld zou een stuk gezelliger zijn wanneer iedereen zich onbeperkt zou ontplooien, zowel wat betreft gevoelige, sociale kanten, als wetenschappelijke nieuwsgierigheid, techniek, filosofie, kreativiteit enzovoort. 

Carrièrevrouwen en andere macha's
Er
zijn tegenwoordig heel wat vrouwen die het gemaakt hebben, die zeer hoog geklommen zijn op de maatschappelijke ladder. Zij hebben zich (met soms weinig maar meestal veel moeite) aangepast aan de machokultuur. Hun inbreng wordt vaak speciaal gewaardeerd: vrouwen zijn nogal eens 'verstandiger' dan mannen, dat wil zeggen meer gericht op samenwerking en minder op harde konkurrentie. Ze zijn vaak gezelliger. Maar sommige van deze vrouwen zijn minstens zo hard als de mannen 'aan de top'.
Wat we natuurlijk al lang wisten is dat vrouwen net als mannen zowel heel lief en interessant en aardig als verschrikkelijk vervelend kunnen zijn, en om aan 'de top' te komen moet je toch meedoen aan een konkurrentiestrijd, dus aan macho- of machagedrag.
De konklusie moet dan ook zijn dat het uit zijn op een toppositie niet strookt met feminisme zoals wij dat invullen.

Façadisme
Als er één ding opvallend is aan de manier waarop mensen met zichzelf en elkaar bezig zijn dan is het wel de uiterlijkheidskultus, de bekommernis om de buitenkant, de façade. Met name die van vrouwen. Juist de vrouwen die het

 

maatschappelijk gemaakt hebben blijken hiervoor gevoelig te zijn. Het is alsof zij extra moeten bewijzen dat dit niet ten koste van haar 'vrouwelijkheid' of 'aantrekkelijkheid' gaat. Dat ze geen 'manwijf' is, wat een van de ergste dingen schijnt te zijn... 

Alles kan anders
Feminisme is anti-macho. Dat is nog breder dan anti-onderdrukking. Het gaat om de hele sfeer. De wereld is nu vooral een speelplaats voor volwassenen, meer in het bizonder een bepaald geslacht, meer in het bizonder sommigen daarvan. Het feminisme is pas geslaagd als de wereld een prettige plek is voor iedereen, dus ook voor vrouwen en kinderen. Een wereld zonder machogedrag zou een wereld zijn zonder oorlog en uitbuiting, en natuurlijk zonder kinderarbeid. Een wereld waar alle kinderen in alle vrijheid kunnen leren en spelen en waar alle vrouwen op elk tijdstip onbekommerd over straat kunnen lopen. 

Anarkafeminisme
Feminisme gaat over het streven naar een wereld zonder vrouwenonderdrukking. Anarchisme gaat over het streven naar een wereld zonder dwang en heerschappij, waar mensen met elkaar samenwerken in plaats van elkaar te proberen voorbij te streven. Feminisme gaat dan ook heel goed samen met anarchisme. Deze vorm van feminisme wordt anarchofeminisme, anarchafeminisme of anarkafeminisme genoemd.
Anarkafeminisme kijkt naar verschillende vrouwen in verschillende situaties, spreekt zich ook duidelijk uit tegen alle vormen van racisme, en stelt tevens de heteronorm ter diskussie, evenals de uiterlijkheidskultus en de indeling van de mensheid in twee geslachten. Het keert zich onomwonden tegen het kapitalisme en alle vormen van heerschappij en autoriteit. Dit brede feminisme keert zich dus tegen alle vormen van onderdrukking, van mensen en dieren, en tegen alle vormen van geweld, hebzucht en natuurverpesting. Het bekritiseert daarnaast ook de 'subtielere' vormen van overheersing, zoals dominant of egocentrisch gedrag zoals dat in tal van groepen en relaties voorkomt. Ook, helaas, in kringen van 'wereldverbeteraars'. 

Nieuwe golven
Zoals alle spontane protestbewegingen had ook de tweede golf vele anarchistische trekjes. Er werd volop aktie gevoerd, er waren onaangekondigde demonstraties, feministische groepen waren meestal leidsterloos. Uiterlijk werd totaal onbelangrijk gevonden, en juist daardoor zagen vrouwen er vrolijk en kleurrijk uit. Elke vrouw werd door haar maatjes serieus genomen, jong en oud, zwart en wit, hoog of laag opgeleid, keurig gekleed of slordig. Alles liep door elkaar, er werd gezongen en gedanst en vrouwen werden verliefd op elkaar.
Na een tijdje vertrok de een naar een new age-groep, de ander ging in therapie, een derde ging samenwonen met een vriend, een vierde besloot moeder te worden, een vijfde kreeg een interessante baan aangeboden, een zesde vond dat het allemaal maar een fase was geweest in haar leven en dat ze nu weer met iets anders aan de slag moest. En zo bleef de zevende over. Ze keek om zich heen. Het bleef een tijdje stil. Maar toen kwamen er weer nieuwe geluiden.

 

Mogelijkheden genoeg
Er bestaan anarcha-feministische groepen (zowel in België als in Nederland), er bestaan feministische tijdschriften (zoals het anarcha-feministische Lilith, www.squat.net/lilith), vrouwenstudies gaan door, ook al heten ze nu vaak genderstudies, de technika-10-vrouwen roeren zich nog steeds, er zijn vrouwen aktief bezig met komputertechnologie, er is een feminisme email-lijst (via de site van Lover kom je erop), er zijn talloze websites van feministes, er zijn vrouwenbibliotheken en vrouwenboekhandels (zoals Savannah Bay in Utrecht), er zijn zwarte- en migrantenvrouwengroepen, er zijn feministische archieven (bijvoorbeeld het iiav in Amsterdam) en lesbische archieven, er zijn queergroepen enzovoort. Voor meiden, jongens en andere mensen genoeg om zich bij aan te sluiten. En je kunt altijd ook nog een eigen praat-, studie- of aktiegroep beginnen. Want feminisme is nog lang niet overbodig... 


 

 

 

Tekst en vormgeving: Atalanta




Tisdat-reeks
Er zijn er nu drie van deze miniboekjes: 'Anarchie, tis dat?', 'Veganisme, tis dat?', en 'Feminisme, tis dat?' Elk boekje bestaat uit 16 bladzijdes op A6 formaat, met veel plaatjes erbij. Ze zijn geschreven voor 'beginners', als eerste kennismaking. Maar ook anderen vinden ze vaak leuk.
Een papieren versie (miniboekje) is gratis mee te nemen bij onze stand, en zo je wilt sturen we er eentje mee bij een bestelling van een boek of spel. Wil je hele stapels wil om zelf te verspreiden? Dat kan ook, dan wel graag een onkostenvergoeding. Neem contact met ons op!