|
Ook in deze reeks:
Anarchie? Tisdat
Veganisme?
Tisdat
Feminisme is vrouwenbevrijding!
Sinds oeroude tijden zijn er vrouwen geweest die zich niet hebben
geschikt in de rol die hun familie of de maatschappij voor hen bedacht had,
zoals er overal en altijd mensen zijn die zich niet zomaar voegen naar de
wensen van overheersers en profiteurs. Deze vrouwen moesten opboksen tegen
allerlei sexistische vooroordelen, zoals het idee dat vrouwen minder
belangrijke mensen zouden zijn dan mannen. Niet alleen vele mannen zagen het
zo, maar ook vaak vrouwen zelf. En nog steeds zijn dit soort ideeën niet
geheel verdwenen.
Misschien is vrouwenonderdrukking ontstaan door kleine fysieke verschillen,
doordat mannen gemiddeld wat sterker zijn dan vrouwen, doordat zwangere
vrouwen kwetsbaar zijn, of doordat mannen zich onder invloed van hormonen wat
agressiever gedragen. Kleine verschillen kunnen grote gevolgen hebben! Maar
deze toestand blijft alleen bestaan als de bijbehorende ideeën, de
vooroordelen, blijven bestaan en aan volgende generaties doorgegeven worden.
Vrouwen kunnen zich bevrijden, en kunnen elkaar daarbij helpen.
En mannenbevrijding...!
Maar ook mannen kunnen zich bevrijden: van de onderdrukkersrol, en van
het keurslijf van de zogenaamde mannelijkheid. Mannen worden, nog steeds meer
dan vrouwen, geacht te presteren, flink of stoer te zijn, koel en berekenend.
Zo blijven veel mannen geneigd tot machogedrag, tot geringschattend doen over
vrouwen, en tot het wegstoppen of zelfs uitbannen van zachte en kwetsbare
gevoelens. Ook veel vrouwen werken daar onbewust aan mee in hun opvoeding van
jongetjes.
Eerste golf, tweede golf, derde...
Tijdens de periode die 'eerste feministische golf' wordt genoemd
werd er vooral gestreden voor kiesrecht voor vrouwen. Die strijd begon al
halverwege de 19e eeuw. De meest radikale voorvechtsters daarvan waren de
suffragettes in Engeland. Zij voerden felle akties die veel publiciteit
opleverden, en wanneer ze in de gevangenis terecht kwamen gingen ze meteen in
hongerstaking. In 1919 was er eindelijk kiesrecht voor vrouwen, althans in
Nederland, in België pas eind veertiger jaren, en in Zwitserland nog veel
later.
De tweede golf begon eind jaren zestig van de twintigste eeuw. Dolle Mina's
voerden op kreatieve manier aktie, Man Vrouw Maatschappij was een wat nettere
klup. 'Baas in eigen buik', vóór ekonomische zelfstandigheid en tegen
uitsluiting van vrouwen, dat waren enkele belangrijke punten van de tweede
golf. Een bekende leus is: 'Het persoonlijke is politiek!' Eind jaren
zeventig was de golf op haar hoogtepunt: overal in het land verschenen
vrouwenhuizen, vrouwencafé's, vrouwenboekwinkels, vrouwenwoongroepen,
praatgroepen, uitgeverijen, fietsenmakerijen..., het leek alsof er een
komplete vrouwenmaatschappij binnen de gemengde wereld aan het ontstaan was!
Halverwege de jaren tachtig zakte de golf helaas weer in.
Waar blijft de derde golf? Of is die al aan de gang?
Sla eens een krant op...
Voor vrouwen die geboren en getogen zijn in dit deel van de wereld is
er veel verbeterd; er zijn heel wat meer mogelijkheden om het leven vorm te
geven dan in de tijd van onze moeders of grootmoeders. Toch zijn we er nog
lang niet. Ondanks alle verbeteringen heeft
de maatschappij als geheel immers geen grote veranderingen ondergaan.
Bekijk de foto's eens in kranten. Het parlement, internationale
bijeenkomsten van regeringsleiders, oorlogen, rellen: (bijna) allemaal
mannen... Negentig procent van het nieuws is macho-nieuws. Veel problemen
hebben te maken met typisch machogedrag: agressie, bezitsdrang, konkurrentie,
eergevoel, trots, gebrek aan overleg, slechte samenwerking, niet goed naar
elkaar luisteren...
Het lijkt of vrouwen vaak niet zo'n zin hebben om aan te schuiven. En dat is
terecht! De wereld zal er weinig beter op worden wanneer vrouwen zich de
machohouding van (veel) mannen eigen maken en zich politiek en ekonomisch op
dezelfde overheersende manier gaan opstellen.
De radikale en anarchistische stromingen binnen het feminisme gingen over veel
meer dan politieke macht en ekonomische zelfstandigheid; deze stromingen
streefden naar totale verandering, zowel in de maatschappij als in het
persoonlijke leven. Helaas raakten veel goeie punten van deze kleurrijke
beweging ondergesneeuwd en ingekapseld. Tijd voor een langdurige opleving!
Macho-ekonomie
We leven in een grotendeels kapitalistische wereld, een wereld van
winnaars en verliezers. Een wereld met oorlog, armoede en uitsluiting, waarin
vluchtelingen en onaangepasten worden gezien als profiteurs.
Het gros van de vrouwen in het rijke deel van de wereld heeft wat materiële
welvaart betreft een riant leven vergeleken met vrouwen en mannen in andere
delen van de wereld, of met vrouwen en mannen die leven aan de zelfkant of in
de getto's van die welvarende samenleving.
Kapitalisme is een macho-ekonomie. Omdat de voor die ekonomie nodige
konkurrentie, assertiviteit, agressie en schreeuwerigheid macho-mannen en
macha-vrouwen gemakkelijk afgaat. Zodra zo'n ekonomie er is ontstaat er een
mechanisme waarin veel mensen zich aan de eisen daarvan gaan aanpassen, anders
vind je immers geen baan, etcetera.
Wat was het 'handig', eeuwenlang, dat de geharde mannen zich na hun werk
thuis door hun zachtaardige vrouwen konden laten verzorgen, zodat ze de
volgende dag weer fris aan de slag konden. Nu ook veel vrouwen een betaalde
baan buitenshuis hebben is deze vanzelfsprekendheid gelukkig doorbroken. Maar
nog steeds nemen vrouwen een groot deel van het huishouden en de zorg op zich.
Ook in andere delen van de wereld wordt door vrouwen keihard gewerkt en hebben
zij vaak een dubbele taak. Ook van díe vrouwenarbeid wordt hier geprofiteerd.
Veel vrouwen hebben stressklachten, maar ook lang niet alle mannen kunnen hun
draai vinden op de arbeidsmarkt. Met zoveel mensen in de WAO moet het wel zo
zijn dat hoe alles rond werk en inkomen georganiseerd is niet past bij de
wensen en mogelijkheden van een groot deel van de mensen, vrouwen èn mannen.
Sexueel geweld
Er is een verschil tussen de vrouwenbeweging en andere
bevrijdingsbewegingen, zoals de arbeidersbeweging en de antiracismebeweging.
Verkrachtingen, vrouwenhandel, porno-industrie, sexbladen, cliterodectonomie,
gedwongen huwelijken, vrouwenmishandeling... Een akelige rij verschijnselen
die het leven van veel vrouwen tot een hel kunnen maken, en wat het vaak extra
moeilijk maakt: de onderdrukker zit niet ver weg, het kan haar
'levensgezel' zijn. Een arbeider loopt door te staken misschien het risico
zijn baan te verliezen; vrouwen die zich willen bevrijden uit een
onderdrukkende situatie zetten daarbij een groot deel van hun persoonlijke
leven op het spel. In sommige gevallen zit er niks anders op dan te vluchten
naar een Blijf van mijn Lijf-huis.
Weer anderen vinden die stap te zwaar. 'Je gaat toch niet met je
onderdrukker naar bed?' Soms doen vrouwen dat echter wel. Omdat ze
financieel van hem afhankelijk zijn. Of omdat ze toch nog van hem houden. Of
omdat ze gewoon bang zijn dat hij haar anders in elkaar slaat of anderszins
terroriseert. Het persoonlijke is voor vrouwen soms akelig politiek!
Thuis dus, maar ook in de stad, in school, op het werk, in de kroeg en in de
natuur. Overal waar mannen zijn, of kunnen zijn, zullen vrouwen altijd, al is
het maar een klein beetje, op haar hoede zijn. In je eentje door een donker
park fietsen betekent nog altijd een zeker risico nemen. Ook al is de kans
vrij klein dat er 'iets gebeurt', de kans is er, en die bezorgt vrouwen
overal op de wereld een hoop angst en ongemak. Er hoeft niet eens een kans te
zijn dat een vrouw direkt aangevallen wordt; ook de beelden op televisie, in
films en de vele sexistische reklames zorgen voor ongemak en grote ergernis. De
wereld is er voor iedereen, en het gaat er om ervoor te zorgen dat het ook een
fijne plek wordt voor iedereen!
Het persoonlijke is politiek, want wat mij of jou overkomt heeft te maken met
de maatschappij, en de keuzes die mensen maken hebben altijd politieke
konsekwenties, hoe klein ook. Gelukkig volgt daaruit ook dat je zelf door je
persoonlijke keuzes bij kunt dragen aan een betere wereld. Juist door keuzes
te maken die afwijken van het gangbare.
Feminisme is anti-sexisme
Sexisme is onderdrukkend onderscheid maken op grond van iemands geslacht/sexe.
Je zou kunnen zeggen: geslachten bestaan niet, sexisme helaas wel.
Natuurlijk bestaan er biologisch gezien wel geslachten, maar deze zouden niet
belangrijk hoeven zijn. Er zijn bovendien mensen die zich in die tweedeling
helemaal niet prettig voelen. Die tweedeling vormt dus op zich al een
keurslijf: de gewoonte om iemand meteen in te delen in een van de twee
geslachten is wijd verspreid, en waarom wordt daar eigenlijk zo'n waarde aan
gehecht?
Hé,
ho, ha!
Een hieraan verwante kwestie is die van het lesbisch, homo of hetero
zijn. Of iets daar tussenin, of helemaal niks... De meeste mensen vinden het
normaal dat je verliefd wordt op iemand van het andere geslacht. Er wordt wel
gezegd dat vijf procent van de mensen homo/lesbisch is en de rest zou hetero
zijn. Opvallend is dat er tijdens de tweede golf van het feminisme, in de tijd
van de vrouwenhuizen enzo ineens heel veel vrouwen 'lesbisch werden'. Is
het dan niet het meest logisch te veronderstellen dat iedereen meerdere kanten
uit kan? En als we dit koppelen aan het stukje hierboven over het geringe
belang van geslachten, dan kom je vanzelf uit bij het idee dat iedereen
verliefd kan worden op een ander, en dat het geslacht daarbij van geen belang
is.
Hanigheid en onderdanigheid
Mannen die hanig zijn, zijn niet alleen lastig voor hun omgeving, maar
missen zelf ook iets. Hanig zijn gaat bijvoorbeeld niet samen met goed
nadenken of genieten.
Vrouwen die de hun opgelegde rol goed hebben aangeleerd zijn evenmin ideaal.
Zij kunnen bijvoorbeeld enorm tuttig zijn, een eigenschap waaraan juist
(andere) vrouwen zich enorm kunnen ergeren.
Hanigheid, het aftroeven van andere mannen, vrouwen imponeren. Tuttigheid, het
zichzelf als onbelangrijk voordoen, het verleiden van mannen. Bij veel
homo's en lesbo's zie je gek genoeg dezelfde patronen. De wereld zou een
stuk gezelliger zijn wanneer iedereen zich onbeperkt zou ontplooien, zowel wat
betreft gevoelige, sociale kanten, als wetenschappelijke nieuwsgierigheid,
techniek, filosofie, kreativiteit enzovoort.
Carrièrevrouwen en andere macha's
Er zijn tegenwoordig heel wat vrouwen die het gemaakt hebben, die zeer
hoog geklommen zijn op de maatschappelijke ladder. Zij hebben zich (met soms
weinig maar meestal veel moeite) aangepast aan de machokultuur. Hun inbreng
wordt vaak speciaal gewaardeerd: vrouwen zijn nogal eens 'verstandiger'
dan mannen, dat wil zeggen meer gericht op samenwerking en minder op harde
konkurrentie. Ze zijn vaak gezelliger. Maar sommige van deze vrouwen zijn
minstens zo hard als de mannen 'aan de top'.
Wat we natuurlijk al lang wisten is dat vrouwen net als mannen zowel heel lief
en interessant en aardig als verschrikkelijk vervelend kunnen zijn, en om aan
'de top' te komen moet je toch meedoen aan een konkurrentiestrijd, dus aan
macho- of machagedrag.
De konklusie moet dan ook zijn dat het uit zijn op een toppositie niet strookt
met feminisme zoals wij dat invullen.
Façadisme
Als er één ding opvallend is aan de manier waarop mensen met zichzelf
en elkaar bezig zijn dan is het wel de uiterlijkheidskultus, de bekommernis om
de buitenkant, de façade. Met name die van vrouwen. Juist de vrouwen die het
maatschappelijk gemaakt hebben blijken hiervoor gevoelig te zijn. Het is alsof
zij extra moeten bewijzen dat dit niet ten koste van haar 'vrouwelijkheid'
of 'aantrekkelijkheid' gaat. Dat ze geen 'manwijf' is, wat een van de
ergste dingen schijnt te zijn...
Alles kan anders
Feminisme is anti-macho. Dat is nog breder dan anti-onderdrukking. Het
gaat om de hele sfeer. De wereld is nu vooral een speelplaats voor
volwassenen, meer in het bizonder een bepaald geslacht, meer in het bizonder
sommigen daarvan. Het feminisme is pas geslaagd als de wereld een prettige
plek is voor iedereen, dus ook voor vrouwen en kinderen. Een wereld zonder
machogedrag zou een wereld zijn zonder oorlog en uitbuiting, en natuurlijk
zonder kinderarbeid. Een wereld waar alle kinderen in alle vrijheid kunnen
leren en spelen en waar alle vrouwen op elk tijdstip onbekommerd over straat
kunnen lopen.
Anarkafeminisme
Feminisme gaat over het streven naar een wereld zonder
vrouwenonderdrukking. Anarchisme gaat over het streven naar een wereld zonder
dwang en heerschappij, waar mensen met elkaar samenwerken in plaats van elkaar
te proberen voorbij te streven. Feminisme gaat dan ook heel goed samen met
anarchisme. Deze vorm van feminisme wordt anarchofeminisme, anarchafeminisme
of anarkafeminisme genoemd.
Anarkafeminisme kijkt naar verschillende vrouwen in verschillende situaties,
spreekt zich ook duidelijk uit tegen alle vormen van racisme, en stelt tevens
de heteronorm ter diskussie, evenals de uiterlijkheidskultus en de indeling
van de mensheid in twee geslachten. Het keert zich onomwonden tegen het
kapitalisme en alle vormen van heerschappij en autoriteit. Dit brede feminisme
keert zich dus tegen alle vormen van onderdrukking, van mensen en dieren, en
tegen alle vormen van geweld, hebzucht en natuurverpesting. Het bekritiseert
daarnaast ook de 'subtielere' vormen van overheersing, zoals dominant of
egocentrisch gedrag zoals dat in tal van groepen en relaties voorkomt. Ook,
helaas, in kringen van 'wereldverbeteraars'.
Nieuwe golven
Zoals alle spontane protestbewegingen had ook de tweede golf vele
anarchistische trekjes. Er werd volop aktie gevoerd, er waren onaangekondigde
demonstraties, feministische groepen waren meestal leidsterloos. Uiterlijk werd
totaal onbelangrijk gevonden, en juist daardoor zagen vrouwen er vrolijk en
kleurrijk uit. Elke vrouw werd door haar maatjes serieus genomen, jong en oud,
zwart en wit, hoog of laag opgeleid, keurig gekleed of slordig. Alles liep
door elkaar, er werd gezongen en gedanst en vrouwen werden verliefd op elkaar.
Na een tijdje vertrok de een naar een new age-groep, de ander ging in
therapie, een derde ging samenwonen met een vriend, een vierde besloot moeder
te worden, een vijfde kreeg een interessante baan aangeboden, een zesde vond
dat het allemaal maar een fase was geweest in haar leven en dat ze nu weer met
iets anders aan de slag moest. En zo bleef de zevende over. Ze keek om zich
heen. Het bleef een tijdje stil. Maar toen kwamen er weer nieuwe geluiden.
Mogelijkheden genoeg
Er bestaan anarcha-feministische groepen (zowel in België als in
Nederland), er bestaan feministische tijdschriften (zoals het
anarcha-feministische Lilith, www.squat.net/lilith), vrouwenstudies gaan door,
ook al heten ze nu vaak genderstudies, de technika-10-vrouwen roeren zich nog
steeds, er zijn vrouwen aktief bezig met komputertechnologie, er is een
feminisme email-lijst (via de site van Lover kom je erop), er zijn talloze
websites van feministes, er zijn vrouwenbibliotheken en vrouwenboekhandels
(zoals Savannah Bay in Utrecht), er zijn zwarte- en migrantenvrouwengroepen,
er zijn feministische archieven (bijvoorbeeld het iiav in Amsterdam) en
lesbische archieven, er zijn queergroepen enzovoort. Voor meiden, jongens en
andere mensen genoeg om zich bij aan te sluiten. En je kunt altijd ook nog een
eigen praat-, studie- of aktiegroep beginnen. Want feminisme is nog lang niet
overbodig...
Tekst en vormgeving: Atalanta
Tisdat-reeks
Er zijn er nu drie van deze miniboekjes: 'Anarchie, tis dat?',
'Veganisme, tis dat?', en 'Feminisme, tis dat?' Elk
boekje bestaat uit 16 bladzijdes op A6 formaat, met veel plaatjes erbij.
Ze zijn geschreven voor 'beginners', als eerste kennismaking.
Maar ook anderen vinden ze vaak leuk.
Een papieren versie (miniboekje) is gratis mee te nemen bij onze stand, en zo je wilt
sturen we er eentje mee bij een bestelling van een boek of spel. Wil je hele stapels wil om zelf te verspreiden? Dat kan ook, dan wel graag een onkostenvergoeding. Neem contact met ons op!
|
|